Ιερά Μονή Παναγίας της Ολυμπιώτισσας Ελασσόνας

πηγή

Είναι το πιο παλιό και γνωστό μοναστήρι της Παραολύμπιας περιοχής, χτισμένο σε περίοπτη θέση, σε ένα λόφο βορειοδυτικά της Ελασσόνας με πανοραμική θέα.

Η είσοδος της Μονής
πηγή

Η πρώτη γραπτή μαρτυρία για την Μονή Ολυμπιώτισσας είναι το σιγίλιο γράμμα του 1342, του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωάννου ΙΔ΄ Καλέκα, η γνησιότητα του οποίου δεν αμφισβητήθηκε. 

Με το γράμμα αυτό ο Πατριάρχης απαγόρευε την ανάμειξη των κοσμικών ή εκκλησιαστικών αρχόντων της περιοχής στην διοίκηση και λειτουργία της Μονής και έτσι γίνεται γνωστό ότι το 1342 λειτουργούσε η Ιερά Μονή της Ελασσώνος επ’ ονόματι της Θεοτόκου, με την προσωνυμία «Ολυμπιώτισσα».

Ένα ακόμη στοιχείο είναι το χρυσόβουλο που αποδίδεται στον Αυτοκράτορα Ανδρόνικο Γ΄ Παλαιολόγο και κατοχύρωνε,  διαφύλασσε την περιουσία του μοναστηριού και παρά το γεγονός ότι αμφισβητείται η γνησιότητα του, από το περιεχόμενό του θα μπορούσαμε να έχουμε μία γνώση για την κατάσταση της Μονής το πρώτο ήμισυ 14ου αιώνα.

Άποψη της Μονής
πηγή

Άποψη της Μονής
πηγή

Μία άλλη γραπτή μαρτυρία ανάγει το καθολικό σε μία παλαιότερη εποχή, πρόκειται για μία επιγραφή και χρονολογία που είναι χαραγμένη σε ένα από τα ξυλόγλυπτα της Μονής που βρίσκεται στην παλαιά Δυτική Θύρα.

Σύμφωνα με τους μελετητές χρονολογείται στο 1296 - 1300 και δεν δηλώνει το έτος ίδρυσης της Μονής ή κτίσης του καθολικού, αλλά το έτος ανακαινίσεως, αποδεικνύοντας έτσι ότι ο ναός προϋπήρχε της ημερομηνίας. 

Χορηγοί για το κτίσιμο της Μονής Ολυμπιώτισσας θεωρούνταν οι Σεβαστοκράτορες Κωνσταντίνος και Θεόδωρος, συν - Διοικητές της περιοχής της Θεσσαλίας κατά το διάστημα 1289 - 1303 και ήδη από το δεύτερο ήμισυ του 13^ου αιώνα η Μονή Ολυμπιώτισσας φαίνεται ότι είναι ένα από τα πιο αξιόλογα μοναστικά κέντρα της περιοχής με αρκετούς μοναχούς και μεγάλη περιουσία. 

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Ολυμπιώτισσας
πηγή

Η ονομασία της Μονής και Ο θρύλος της Εικόνας της Παναγίας.

Η Μονή οφείλει το όνομά της στην εικόνα της Παναγίας που σύμφωνα με την παράδοση μεταφέρθηκε από ένα εγκαταλελειμμένο μοναστήρι της Καρυάς στους πρόποδες του Ολύμπου. 

Αρχικά, σύμφωνα με πηγές που διασώθηκαν, το μοναστήρι ήταν αφιερωμένο στην Θεία Μεταμόρφωση του Σωτήρος και αργότερα συνεορτάστηκε και η μνήμη της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. 

Αυτό συνέβαινε μέχρι και τον 18ο αιώνα όπου υπήρχε παράλληλος εορτασμός και των δύο εορτών τον Αύγουστο, ωστόσο, την μετονομασία της Μονής δεν μπορούμε να την κατατάξουμε χρονολογικά.

Σύμφωνα με ένα θρύλο, μετά τη διάλυση της Μονής της Καρυάς, η εικόνα της Παναγίας με θαυματουργό τρόπο ξεκίνησε για να έρθει στην Μονή της Ελασσόνας.

Την νύχτα ένας βοσκός είδε να βγαίνει ένα περίεργο φως από σωρό άγριων χόρτων, έριξε μία πέτρα προς το μέρος από όπου ερχόταν το φως και αμέσως ένοιωσε το χέρι του να παραλύει και τρομαγμένος επέστρεψε στην Καρυά και διηγήθηκε το γεγονός στους συγχωριανούς του. 

Λεπτομέρεια της εικόνας που έχει διαστάσεις 0,66 x 0,58
εκατοστά και την πέτρα σφηνωμένη επάνω της

Την επόμενη μέρα, πήγαν όλοι μαζί στο σημείο και βρήκαν την εικόνα της Παναγίας στην οποία ήταν σφηνωμένη η μικρή πέτρα που είχε πετάξει ο βοσκός και την μετέφεραν στην Μονή της Ελασσόνας.  

H εικόνα της Παναγίας είναι ζωγραφισμένη σε ξύλο, διαστάσεων 11 Χ 7 εκατοστά, απεικονίζει την Παναγία ορθή, με χέρια σταυρωμένα και σε στάση προσευχής. 

Η παλαιά αυτή μικρή εικόνα αυξήθηκε σε διάσταση με την πάροδο των αιώνων, στο κεντρικό σημείο της εικόνας τοποθετήθηκε ένα εικονογραφημένο πλαίσιο που απεικονίζει δύο άγγελους εκατέρωθεν της Θεοτόκου, στέφοντάς την με βασιλικό στέμμα και αργότερα προστέθηκε και ένα ακόμα μεγαλύτερο πλαίσιο. 

Πρόκειται για ένα αργυροεπίχρυσο κάλυμμα σε τρία διαφορετικά διαζώματα περιμετρικά της Θεοτόκου.

Στο κάτω μέρος της εικόνας σώζεται επιγραφή που χρονολογεί την ανακαίνιση της εικόνας στις 15 Απριλίου του 1893, καθώς και τα ονόματα αυτών που την φιλοτέχνησαν «Νικολάου και Πέτρου Κουτσιάφτη εκ Καλαρρυτών και Αδελφών της Μονής Θεοφάνους και Αβεκίου των Ιερομονάχων» ενώ επάνω αριστερά της εικόνας διακρίνεται σε ανοιχτό κυκλικό σημείο η σφηνωμένη πέτρα του βοσκού, που στάθηκε αφορμή να πλαστεί ο θελκτικός θρύλος που αναφέρθηκε.

Άποψη του Καθολικού της Μονής
πηγή

Η αρχιτεκτονική του Ναού.

Το σημερινό καθολικό της Μονής Ολυμπιώτισσας, σύμφωνα με πηγές, κτίστηκε πριν το 1342 εντός του κάστρου της Ελασσόνας και αποκαταστάθηκε σε μοναστήρι. 

Μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η Μονή Παναγίας της Ολυμπιώτισσας βρισκόταν εκτός του κάστρου και μετατοπίστηκε εντός κατά τους χρόνους του Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου. 

Η Ολυμπιώτισσα αποτέλεσε ένα ιδιαίτερο κτιριακό συγκρότημα με ειδικό περίβολο, του οποίου, το ένα μέρος ήταν τμήμα του παλαιού φρουρίου δυτικά του μοναστηριού ενώ εξωτερικά ο αρχιτεκτονικός του τύπος είναι όμοιος με ναούς της Θεσσαλονίκης της ίδιας εποχής. 

Το καθολικό της Ιεράς Μονής Παναγίας Ολυμπιωτίσσης ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του ναού με τρούλλο και περίστωο. 

Ο ναός της κατηγορίας αυτής αποτελείται από ένα κεντρικό χώρο με τέσσερις ογκώδεις πεσσούς στις άκρες του που ανακρατούν, με την βοήθεια βέβαια ισάριθμων τόξων καθώς και σφαιρικών τριγώνων, τρούλο και από ένα χαμηλό περίστωο που περιβάλλει από τη βόρεια, την δυτική καθώς επίσης και την νότια πλευρά, το κύριο σώμα του ναού. 

Άποψη του Καθολικού της Μονής
πηγή

Στις τρεις πλευρές ανοίγονται δίοδοι, για την επικοινωνία του κεντρικού χώρου με το περίστωο και ανατολικά προσαρτάται το τριμερές Ιερό. 

Ο κεντρικός χώρος έχει διαμόρφωση εγγεγραμμένου σταυροειδή με τονισμένο τον κατά μήκος άξονα, τα τόξα που υψώνονται επάνω από τους πεσσούς εκτείνονται στα ανατολικά και δυτικά σε καμάρες, ενώ στα βόρεια και νότια σχηματίζουν αψιδώματα που χωνεύονται μέσα στο πάχος των πεσσών. 

Η στοά συνεχής και χαμηλή, καλύπτεται με καμάρες, φουρνικά και σταυροθόλια και επικοινωνεί με τον κεντρικό χώρο με δίλοβα ανοίγματα και στα ανατολικά φέρει τρεις αψίδες, μια τετράπλευρη στο μέσο και δύο μικρότερες τρίπλευρες των παραβημάτων στα πλάγια. 

Δίλοβο παράθυρο στο Καθολικό

Η Τοιχοδομία.

Το σύστημα δομής που εφαρμόζεται εδώ είναι το ατελές πλινθοπερίκλειστο, που συναντάται και σε όλα τα θεσσαλικά μνημεία, μόνο που στην Ολυμπιώτισσα είναι πιο επιμελημένο. 

Οι λίθοι μικροί και λαξευμένοι στην εξωτερική τους παρεία, τοποθετούνται μέσα σε παχύ κονίαμα χωρίς να σχηματίζουν συνεχείς οριζόντιες στρώσεις, ενώ πλίνθινα κομμάτια οριζόντια προστίθενται μέσα στη δομή και διακόπτονται από λίθους μεγαλύτερων διαστάσεων.

Στους κατακόρυφους αρμούς χρησιμοποιούνται κάθετα κομμάτια πλίνθων αλλά και οριζόντια ενώ ως οικοδομικό υλικό χρησιμοποιείται και ο πωρόλιθος, που γίνεται ευρύτατη χρήση του υλικού αυτού. 

Χρησιμοποιούνται επίσης ορθογωνισμένοι πωρόλιθοι που τοποθετούνται ισοδομικά και περιβάλλονται στις τέσσερις πλευρές από πλίνθο κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα. 

Το παχύ κονίαμα και τα αρμοκάλυπτρα σκεπάζουν τις άκρες των λίθων κρύβοντας τις ατέλειες ενώ το κονίαμα εξέχει από την επιφάνεια των λίθων. Ο τρόπος αυτός με τα αρμοκάλυπτρα που εξέχουν από το επίπεδο των λίθων και των πλίνθων και που οι παρυφές τους διαμορφώνονται προσεκτικά με το μυστρί, συνηθίζονται κυρίως στην βόρεια Ελλάδα.

Άποψη των τοιχογραφιών

Τοιχογραφίες.

Το εσωτερικό του Καθολικού της Μονής Ολυμπιώτισσας είναι κατάγραφο με σπουδαίες και περίτεχνες τοιχογραφίες. 

Ο τοιχογραφικός διάκοσμος της Ολυμπιώτισσας πρέπει να ήτανε πλούσιος καθώς όμως και σύγχρονος με την ανοικοδόμηση του ναού. 

Από μία επιγραφή, που κατόρθωσε να διαβάσει το 1927 ο κ. Σωτηρίου και η οποία λίγο αργότερα δυστυχώς καταστράφηκε, μαθαίνουμε ότι το 1634 έγινε μία επισκευή σε αυτές τις τοιχογραφίες, όμως δυστυχώς σήμερα πολλές από τις σπουδαίες αυτές τοιχογραφίες είναι σχεδόν κατεστραμμένες ή σε κακή κατάσταση. 

Το επίχρισμα των τοίχων από το καθολικό δυστυχώς αποκολλήθηκε και έτσι οι λίγες αυτές τοιχογραφίες που σήμερα απέμειναν και διατηρήθηκαν είναι σχεδόν αποχρωματισμένες εξαιτίας βέβαια της φθοράς από την πολυκαιρία και την υγρασία, ιδιαίτερα στο Ιερό Βήμα, την βόρεια αλλά και την δυτική πλευρά του περιστώου καθώς επίσης και στα σταυροθόλια. 

Άποψη του τρούλου

Άποψη των τοιχογραφιών στο ιερό Βήμα

Διάκοσμος Μονής Παναγίας Ολυμπιώτισσας
© Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α. - Γενική Γραμματεία Πολιτισμού
πηγή

Εντούτοις, διακρίνει κανείς ορισμένες εξαίσιες μορφές διάφορων ολόσωμων αγίων, ζωγραφισμένων με περισσή και εξαιρετική τέχνη, από έναν καλλιτέχνη πολύ έμπειρο στο σχέδιο, στο χρώμα αλλά και στην συνολική έκφραση. 

Οι τοιχογραφίες αυτές αποτελούν μία κοντινή παραλλαγή της «Τεχνοτροπίας του Πρωτάτου» στο Άγιο Όρος και είναι αρκετά πιθανόν ο Πρωτομάστοράς τους να έχει κάποια άμεση σχέση με τις τοιχογραφίες του αθωνικού αυτού μνημείου, της Ολυμπιώτισσας.

Δύο τοιχογραφίες της Ολυμπιώτισσας, που διατηρούνται σχεδόν ακέραιες, είναι του Εφραίμ του Σύρου από την νοτιοδυτική πλευρά και του Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτη από την βόρεια πλευρά του νότιου πεσσού του Καθολικού.

Δεξιά της δυτικής πύλης του Καθολικού, παριστάνεται σύμφωνα με ορισμένους γέροντες Ελασσονίτες ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος, ο οποίος προσέφερε στον ηγούμενο, τον ναό της Ολυμπιώτισσας.

Στον τρούλο του καθολικού δεσπόζει και η ημικατεστραμμένη μορφή του Παντοκράτορα, στα διάθυρα τοξωτών παραθύρων και στα τύμπανα εικονίζονται διάφοροι προφήτες και επίσης στα σφαιρικά τετράγωνα σώζονται δύο ευαγγελιστές, ο Ματθαίος και ο Μάρκος.

Άποψη των τοιχογραφιών

Άποψη των τοιχογραφιών

Άποψη των τοιχογραφιών

H Kοίμηση της Θεοτόκου στον δυτικό τοίχο

Στο κεντρικό τετράγωνο του κυρίως ναού απεικονίζονται εννιά σκηνές του Δωδεκαόρτου, στις κατακόρυφες επιφάνειες των τοίχων και οι οποίες κατέχουν εξέχουσα θέση. 

Πρόκειται για τις παραστάσεις που προβάλλουν: την Γέννηση, το Πάθος, και την Ανάσταση του Κυρίου, την Υπαπαντή, την Βάπτιση, την Μεταμόρφωση, την Έγερση του Λαζάρου, την Βαϊοφόρο, την Σταύρωση, τον Θρήνο των Μυροφόρων και τέλος στον δυτικό τοίχο την Κοίμηση της Θεοτόκου.

Στις ολόσωμες μορφές αγίων διασώζονται μορφές Μαρτύρων, Οσίων, Αναργύρων και Ιεραρχών και στην δυτική πλευρά των πεσσών του Ιερού στο Καθολικό, εικονίζονται ολόσωμες οι μορφές του Σωτήρα Χριστού καθώς και της Θεοτόκου. 

Ο Παντοκράτορας

Η μελέτη του ύφους, της τεχνοτροπίας αλλά και του εικονογραφικού προγράμματος του Ναού της Μονής οδηγεί τους ειδικούς μελετητές στο συμπέρασμα ότι ο αγιογράφος της Ολυμπιώτισσας είχε υπόψη του το Πρωτάτο του Αγίου Όρους ή είναι ίσως κάποιος από τους μαθητές του Μανουήλ Πανσελήνου. 

Ο Ουσπένσκυ, παρατήρησε πολύ προσεχτικά τα κοινά καλλιτεχνικά σημεία αλλά και την κοινή θεματολογία τόσο στο Πρωτάτο όσο και στην Μονή Ολυμπιώτισσας.

Υποστήριξε μάλιστα, ότι οι τοιχογραφίες της Μονής της Ολυμπιώτισσας είναι πιθανότατα έργο του κυριότερου εκπροσώπου της μακεδονικής σχολής, του ίδιου δηλαδή του περίφημου αγιογράφου Μανουήλ Πανσελήνου καταγόμενου, από την Θεσσαλονίκη.

Άποψη των τοιχογραφιών

Άποψη των τοιχογραφιών

Άποψη των τοιχογραφιών

Άποψη του ιερού τέμπλου του Ναού
Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών

Το Τέμπλο της Μονής.

Το ξύλινο τέμπλο είναι έργο του 18ου αιώνα, από καρυδιάς που εκτείνεται σε όλο το πλάτος του ναού και όπου μία γλυπτή επιγραφή μας πληροφορεί ότι τελειοποιήθηκε το 1840 δια χειρός Δημήτρη από το Μέτσοβο.

Έχει πλούσια διακόσμηση, φέρει γλυπτά φυτά, άνθη, πτηνά, ζώα, δράκους, ανθρώπους, γλυπτές, μικρογραφικές και πολυπρόσωπες παραστάσεις, που υπογραμμίζουν την προσπάθεια του τεχνίτη να δώσει στο έργο του ομορφιά, εντυπωσιασμό και θεματική πληρότητα. 

Την 13η Οκτωβρίου 1961 μία λαμπάδα από μανουάλι ακουμπούσε στο τέμπλο και έκαψε το αριστερό τμήμα του. Τα καμένα μέλη συμπληρώθηκαν πρόχειρα από λείψανα του παλαιού τέμπλου του παρεκκλησίου των Αγίων Πάντων, ενώ τα υπολείμματα της επιγραφής προσαρμόστηκαν στη βάση του τέμπλου. Το καθολικό διακοσμείται επίσης, με ξυλόγλυπτο περίτεχνο αρχιερατικό θρόνο, αναλόγιο με «φυτευτό» φίλντισι και προσκυνητάρια.

  Η Θύρα της   Μονής.

Περίφημη είναι η ξυλόγλυπτη θύρα που διακοσμούσε την δυτική είσοδο του καθολικού της Μονής (1296) και αποτελεί το μοναδικό δείγμα ξυλόγλυπτης Βυζαντινής Θύρας στην σύγχρονη Ελλάδα όμως το πέρασμα των αιώνων και οι άστοχες επιδιορθώσεις την έφθαραν σημαντικά. 

Παραθέτουμε εδώ περιληπτικά και με ελεύθερη απόδοση την περιγραφή της Θύρας αυτής από τον καθηγητή Γ. Σωτηρίου: «Αποτελείται από δύο βαριά θυρόφυλλα, με μελανό χρώμα, τα οποία στολίζονται με διάφορα διακοσμητικά πλέγματα, καλά επεξεργασμένα και με έξοχη ανάγλυφη και διάτρητη τεχνική, στερεωμένα με μεγάλα καρφιά και διαστιζόμενα με σειρές από ένθετο ελεφαντοστό. Κάθε θυρόφυλλο χωρίζεται σε τρία ορθογώνια πλαισιωμένα με αλυσιδωτό πλέγμα από ένθετο ελεφαντοστό, τα οποία ανά δύο φέρουν τα ίδια γεωμετρικά πλέγματα και περιβάλλονται με ιδιαίτερο πλαίσιο, το οποίο φέρει διάκοσμο με ωραία ένθετη εργασία. Τα επάνω ορθογώνια φέρουν πλαίσιο με διπλές τεθλασμένες διακοσμήσεις και γεμίζονται με πλέγμα από διασταυρωμένους κύκλους, με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίζονται σταυροί. Τα κεντρικά ορθογώνια φέρουν τετράγωνο πλαίσιο και ένθετα στίγματα ενώ πληρούνται με συμπλέγματα κύκλων τέτοια ώστε και πάλι να σχηματίζουν σταυρό. Το εσωτερικό των κύκλων και τα κενά γεμίζονται με σταυρούς, ρόδακες, φοίνικες κ.α. Τέλος τα κάτω ορθογώνια έχουν απλό πλαίσιο με στενά πλακίδια ελεφαντοστού και φέρουν πλέγμα με διασταυρωμένα λογχοειδή κοσμήματα σε χιαστή, ώστε να σχηματίζεται ένα πολύπλοκο από κύκλους σύμπλεγμα. Όλος ο γλυπτός διάκοσμος, πριν προσαρμοστεί στο ξύλο των θυρόφυλλων, ήταν προσαρμοσμένες σε δέρμα όπως προκύπτει από ορισμένα σημεία των φθορών τους. Σχετικά με την χρονολόγηση της θύρας, από επιγραφή που βρέθηκε χαραγμένη επάνω σε δύο μικρές πινακίδες και των δύο θυρόφυλλων, ενημερωνόμαστε πως οι πύλες ανακαινίστηκαν στα 1296 – 1306». 

Η Πανοραμική θέα από την Μονή στην Ελασσόνα

Για την κατασκευή του ναού χρησιμοποιήθηκαν και παλαιότερα υλικά που έχουν εντοιχιστεί ή βρίσκονται ελεύθερα αρκετές επιγραφές και γλυπτά κλασικών χρόνων καθώς και μεταγενέστερων περιόδων.

Μπορούμε να διακρίνουμε τρεις προχριστιανικούς μονόλιθους κίονες με ευκρινή πάνω τους τα ίχνη επιγραφών με τα κιονόκρανά τους να ήταν σύγχρονα με τον ναό, χαμηλά, κυβόσχημα, με λιτή, γλυπτή, φυτόμορφη και πτηνόμορφη διακόσμηση. 

Επίσης, υπάρχουν και κάποια κομμάτια του παλιού μαρμάρινου τέμπλου, τα οποία τοποθετήθηκαν στο δάπεδο του ναού όταν έγινε η επίστρωση, το 1840. Βρέθηκε επίσης και ένα τμήμα από ανάγλυφη, μαρμάρινη εικόνα της Θεοτόκου, καθώς και άλλα τμήματα.

Η λίθινη θύρα εισόδου στο Καθολικό

Η θέση αποτελούσε πιθανότατα την ακρόπολη της κλασικής πόλης Ολοσσόνος. 

Στον ίδιο τον λόφο και κυρίως στην ανατολική πλευρά του είναι ορατά τμήματα οχύρωσης, πιθανόν της βυζαντινής εποχής.

Βόρεια της Μονής, στην κορυφή του λόφου, υπάρχει ένα ωοειδές πλάτωμα με κατεύθυνση, του οποίου το μήκος είναι 150 μέτρα περίπου και το πλάτος 100 μέτρα, όπως φαίνεται στις τομές του πλατώματος, το πάχος των επιχώσεων είναι τουλάχιστον δύο μέτρα στο οποίο βρέθηκαν νεολιθικά αγγεία και λίθινοι πελέκεις, ενώ κατά τις έρευνες βρέθηκαν μόνο βυζαντινά όστρακα.

Άποψη των τοιχογραφιών

Ωστόσο, λόγω της Μονής και των διαφόρων παραρτημάτων της δεν είναι σήμερα εύκολο να εντοπιστούν ίχνη των προϊστορικών περιόδων στην παραπάνω θέση. 

Τέλος, η Ιερά Μονή Ολυμπιώτισσας διαθέτει μία από τις πιο αξιόλογες μοναστηριακές βιβλιοθήκες καθώς και σκευοφυλάκιο σημαντικής αξίας. 

Το 1959 θεμελιώθηκε δυτικά της Μονής σύγχρονο και άνετο κτιριακό συγκρότημα που παρείχε δωρεάν στέγη, τροφή και άνεση στους μαθητές που φοιτούσαν τότε στο γυμνάσιο.

Σήμερα ο συγκεκριμένος χώρος προσφέρει φιλοξενία στους επισκέπτες και προσκυνητές της Μονής. 

Την φροντίδα της Μονής και των επισκεπτών προσφέρουν οι μοναχές που ζουν στο μοναστήρι. 

Η πρόσβαση στο μοναστήρι, που απέχει 1 χιλιόμετρο από την πόλη, είναι εύκολη μετά από σύντομο ανηφορικό δρόμο με αυτοκίνητο αλλά για τους λάτρεις της πεζοπορίας υπάρχει μονοπάτι μέσα σε υπέροχο δεντρόφυτο περιβάλλον ενώ η θέα προς την Ελασσόνα αποζημιώνει τον επισκέπτη. 

Στην βιβλιοθήκη της Μονής Ολυμπιώτισσας υπάρχουν 233 χειρόγραφοι κώδικες, στους οποίους εντάσσονται λίγοι βυζαντινοί, ενώ οι περισσότεροι είναι του 16ου - 18ου αιώνα. Πρόκειται κυρίως για κώδικες εκκλησιαστικού περιεχομένου, ενώ υπάρχουν επίσης ιστορικά και επιστημονικά βιβλία, όπως αυτά που χρησίμευσαν ως διδακτικά συγγράμματα στο παρελθόν, καθώς και ιατρικά, που έχουν μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον. Ιδιαίτερης ιστορικής, και όχι μόνο, αξίας είναι 53 έγγραφα από το παλιό αρχείο της Μονής (14ος - 19ος αιώνας). Σε αυτά ανήκουν αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, πατριαρχικά σιγίλια, έγγραφα ζητείας της μονής (με τα οποία ζητούσε από τους πιστούς να προσφέρουν κάτι για τα έξοδά της), επιστολές επισκόπων και οθωμανικών αρχών.

Από τα έντυπα βιβλία της περιόδου 15ου - 19ου αιώνα, που είναι συνολικά 639 στον αριθμό, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η Γραμματική του Κωνσταντίνου Λασκάρεως μια σπάνια έκδοση του 1489. Ο λόγιος και σπουδαίος δάσκαλος της Αναγέννησης, Κωνσταντίνος Λάσκαρις (1434 - 1501) έγραψε την Γραμματική αυτή στα 1465 για να γνωρίσει την ελληνική γλώσσα η Ιππολύτη, κόρη του δούκα του Μιλάνου, Φραντζέσκο Σφόρτζα. Η πρώτη εκτύπωση έγινε στο Μιλάνο το 1476, επανεκδόθηκε επίσης στο Μιλάνο στα 1480 και έκανε άλλες δύο ανατυπώσεις στα 1489 στην Βιτσέντζα και στα 1494 στην Βενετία.

Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η βιβλιοθήκη της Ολυμπιώτισσας εμπλουτίστηκε και με το περιεχόμενων άλλων βιβλιοθηκών από μονές της περιοχής του θεσσαλικού κάμπου, που διαλύθηκαν κατά τον 20ο αιώνα. Την καταλογράφηση των χειρογράφων έκανε ο φιλόλογος και αρχειοδίφης, Βαγγέλης Σκουβαράς και ο κατάλογος εκδόθηκε το 1976 από την Ακαδημία Αθηνών, ενώ τον κατάλογο των εντύπων εξέδωσε ο Αχιλλέας Λαζάρου το 1964.

Ο αρχαιότερος κώδικας της μονής (ιστορικό και οικονομικό κατάστιχο) του 18ου αιώνα εκδόθηκε από τον ιστορικό Γρηγόριο Βέλκο και μέσα από αυτόν προκύπτει ανάγλυφα το έργο σπουδαίων προσώπων, όπως ο ηγούμενος Άνθιμος, στα τέλη του 18ου αιώνα, ενώ το αρχείο μικροφωτογραφήθηκε παλαιότερα από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας και είναι προσβάσιμο σε ερευνητές με αντίγραφα για μελέτη. 

Με το πέρασμα των αιώνων μεγάλο μέρος του αρχείου της βιβλιοθήκης χάθηκε ή υπέστη ζημιές κατά το παρελθόν από λεηλασίες και φυσικές καταστροφές, ωστόσο το σύνολό του διαφυλάχθηκε μέσα από την συνεχή λειτουργία της Μονής Ολυμπιώτισσας από τον 14ο αιώνα και υπό το άγρυπνο μάτι των μοναχών.

Στη Μονή σήμερα υπάρχει γυναικεία αδελφότητα με 3 μοναχές και ηγουμένη την μοναχή Ευλογία. 

Η Μονή πανηγυρίζει στην Κοίμηση της Θεοτόκου το Δεκαπενταύγουστο και στις 6 Αυγούστου, στην Μεταμόρφωση του Κυρίου ενώ ακόμη τιμάται ιδιαίτερα ο Άγιος Νεκτάριος, στον οποίο έχει χτιστεί ένα ξεχωριστό παρεκκλήσι.

Επίσης, κάθε χρόνο στις 5 Οκτωβρίου, παραμονή της επετείου της Απελευθέρωσης της Ελασσόνας από τους Τούρκους το 1912, οι Ελασσονίτες τιμούν την Παναγία Ολυμπιώτισσα, με κατανυκτική λιτανεία της θαυματουργής εικόνας από το μοναστήρι μέχρι τον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Δημητρίου. Κατά την Κυριακή της αρχής του Τριωδίου γίνεται με κατάνυξη επίσης και η μεταφορά της Ιερής Εικόνας της Παναγίας Ολυμπιώτισσας από το μοναστήρι, στον ιερό ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου στην συνοικία των Αμπελοκήπων.

Η Ιερά Μονή Παναγίας Ολυμπιώτισσας έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την ΥΑ 6533/25-5-1962 – ΦΕΚ 190/Β/2-6-1962

Τηλέφωνο μονής: (+30) 24930 22480