Φυλάσσεται στην Ιερά Μονή των Ιβήρων.
 |
| Άποψη της Μονής Ιβήρων μέσα από ένα σπάνιο φωτογραφικό Λεύκωμα του 1881, από τους μοναχούς της Ιεράς Μονής Παντελεήμονος, Λεόντιο και Γεννάδιο. πηγή |
Φυλάσσεται δίπλα στην παλιά είσοδο της μονής, στο παρεκκλήσι της και μεταφέρεται στο Καθολικό μόνο στις πανηγύρεις, λιτανεύεται την Τρίτη του Πάσχα ενώ λίγα μέτρα έξω από τη Μονή, δίπλα στη θάλασσα βρίσκεται ο Ναός και το Αγίασμα της Παναγίας Πορταΐτισσας, το μέρος όπου παρουσιάστηκε η εικόνα
Η παράδοση της θαυματουργικής έλευσης της εικόνας στην Μονή Ιβήρων, είναι καταγεγραμμένη σε διάφορα χειρόγραφα, κυρίως με τον τίτλο Διήγησις ή Υπόμνημα.
Το αρχαιότερο χειρόγραφο είναι αυτό του 1540, που περιέχεται στον ανέκδοτο κώδικα αριθ. 593 της μονής Ιβήρων και επιγράφεται: "Υπόμνημα περί τής τίμιας και προσκυνητής εικόνος της
Ύπεράγνου δεσποίνης ημών Θεοτόκου της επικεκλημένης Πορτιατίσσης· όπως τε κατήντησεν εν τη κατά
τον Άθω σεβάσμια μονή των Ιβήρων και υπό τίνων
αυτή ή μονή ώκοδομήθη", σημειώνεται δε ότι στο υπόμνημα αυτό χρησιμοποιείται, για την έλευση της Πορταΐτισσας στη μονή Ιβήρων, ο τύπος "κατήντησεν".
 |
| Η Παναγία Πορταίτισσα των Ιβήρων |
Μετά την αφαίρεση της όμως, το 1993, αποκαλύφθηκε μια άλλη παλαιότερη επένδυση, της υστεροβυζαντινής περιόδου κατά το μεγαλύτερο μέρος της, που σύμφωνα με την υπάρχουσα επιγραφή κατασκευάστηκε από κάποιον Λασκαράτο από την Άρτα: "Εργον Λασκαράτον Άρτηνού".
Σύμφωνα με την παράδοση, την εποχή
που βασίλευε ο τελευταίος από τους εικονομάχους αυτοκράτορες, ο Θεόφιλος, ζούσε στην Νικομήδεια ή στην Νίκαια της Βιθυνίας μια θεοσεβούμενη χήρα, που φύλαγε μέσα σε δικό της παρεκκλήσιο μια εικόνα της Παναγίας που για να την σώσει από τους στρατιώτες του εικονομάχου αυτοκράτορα, που την είχαν ανακαλύψει,
την έριξε με τη βοήθεια του γιου της στη θάλασσα, το 829.
Σχετικά αναφέρει ο Μιχαήλ Ανερήστου σε υπόμνημά του, το 1599: "Έπεί ουν πανταχού διερχόμενοι οι του βασιλέως στρατιώται
επιμελώς ανηρεύνουν περί των αγίων εικόνων, έφθασαν εις τον
τόπον ένθα υπήρχεν ή θεοφιλής και σώφρων εκείνη χήρα. και περιεργότερον θεασάμενοι όρώσιν εκ τίνος οπής τον είρημένονυ εύκτηρίου έσωθεν τήν εικόνα τής Θεοτόκον...".
 |
| Χαλκογραφία του 1838 με την Παναγία Πορταίτισσα, τη Μονή Ιβήρων και σκηνές από την Παράδοση σχετικά με την Έλευση της Εικόνας στην Μονή. πηγή |
Εκεί ασκήτεψε, στον τόπο όπου αργότερα ιδρύθηκε η Μονή των Ιβήρων, αυτό ήταν οικονομία Θεού, γιατί έτσι πληροφορήθηκαν οι άλλοι μοναχοί το ιστορικό της θαυματουργής εικόνας.
Η εικόνα δεν πλάγιασε, στάθηκε όρθια στη θάλασσα, έτσι τα κύματα την έφεραν στην παραλία της μονής Ιβήρων όμως κανείς δεν ξέρει που βρισκόταν 170 χρόνια η εικόνα, από το 829 που έπεσε στη θάλασσα ως το 1004 που βγήκε στη μονή Ιβήρων.
Η εμφάνιση της συνοδεύτηκε από μια πύρινη στήλη, που υψωνόταν έως τον ουρανό, κανείς όμως από όσους πήγαν με πλοιάρια δεν μπόρεσε κανείς να την πλησιάσει.
Μόνο ο αναχωρητής Άγιος Γαβριήλ ο Ίβηρίτης, μπόρεσε, ο οποίος ασκήτευε στα όρια της μονής
Ιβήρων και ο οποίος τελικά την ανέσυρε από τη θάλασσα ενώ στη συνέχεια οι μοναχοί, με υμνωδίες και την ανάλογη πομπή, μετέφεραν την εικόνα και την τοποθέτησαν στο καθολικό της μονής Ιβήρων.
 |
| Το παρεκκλήσι της Παναγίας Πορταϊτίσσης στη Μονή Ιβήρων πηγή |
Μια
περαιτέρω ερμηνεία για το όνομα της εικόνας της Πορταΐτισσας
δίνει ο Δωρόθεος μοναχός, σύμφωνα με την οποία η εικόνα πήρε αυτό το όνομα, διότι προστατεύει τη μονή Ιβήρων και όλο το Αγιον Όρος, «αφού η τοποθεσία
της μονής αποτελούσε την κύρια είσοδο της Χερσονήσου».
Το προσωνύμιο Πορτιώτισσα απαντάτε ήδη σε έγγραφο του 1273, ενώ το Πορτιάτισσα μαρτυρείται σε αρκετά έγγραφα, του 1283, του 1309,
του 1310 και του 1316 ενώ ως Πορτιάτισσα χαρακτηρίζεται και σε σιγίλιο του πατριάρχη Καλλινίκου Β' το 1356: "...ούτοι δέ οι Ίβηρες κατέχωσι την έτέραν
εκκλησίαν τήν εις το όνομα τιμωμένην τής θεομήτορος τής Πορτιατίσσης, και έκτελώσι και ούτοι εν αυτή τάς ιεράς ύμνωδίας.."
 |
| Το προσκυνητάρι της Παναγίας Πορταίτισσας. πηγή |
Πιθανώς η εικόνα
αυτή να μην ήταν της Πορταΐτισσας.
Αυτό όμως δεν
αποκλείει την ύπαρξη της σε άλλο χώρο, άλλωστε,
όπως προκύπτει από το Συνοδικόν, μια επίσης από τις
κύριες πηγές για την ιστορία της μονής Ιβήρων ο
Παύλος, που ήταν ηγούμενος ανάμεσα στα 1170 και
1183, ανανέωσε τις πύλες του ναού της Πορταΐτισσας, πράγμα που σημαίνει ότι ο ναός αυτός θα είχε
κτιστεί αρκετά νωρίτερα.
 |
Στο ναϊδριον της Πορταϊτισσας υπάρχει μία τοιχογραφία
αγίου με στολή πειρατή και την προσωνυμία
Ο ΆΓΙΟΣ ΒΑΡΒΑΡΟΣ.
|
Όταν οι πειρατές του πλησίασαν τη Μονή δεν τα
κατάφεραν και επιστρέφοντας στο πλοίο είπαν
στον Ραχάι πως μία μυστηριώδη γυναίκα εμφανίστηκε μπροστά τους ξαφνικά και τους εμπόδισε.
Θορυβημένος, ο ίδιος, ξεκίνησε να πάει στη Μονή και όταν έφθασε είδε μπροστά του την εικόνα της Παναγίας, της μυστηριώδης εκείνης γυναίκας που του περιέγραψαν οι άνδρες του.
Με μίσος ο Ραχάι έβγαλε το ξίφος του και τη χτύπησε με ορμή την εικόνα στο πρόσωπο, το εικόνισμα άρχισε να αιμορραγεί στο σημείο που χτυπήθηκε και από την "πληγή" αυτή άρχισε να ρέει άφθονο αίμα, που τον περιέλουσε και στη θέα του ο Ραχάι, άρχισε να τρέμει και μετανιώνοντας ζήτησε γονατιστός συγχώρηση.
Κατόπιν βαπτίστηκε χριστιανός και αργότερα έγινε μάλιστα και μοναχός στην Μονή Ιβήρων ενώ τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής του, έμεινε εμπρός στην εικόνα της Παναγίας και πρόσφερε τις υπηρεσίες του στο ναό της Πορταΐτισσας ενώ παρακαλούσε τους αδελφούς του της μονής Ιβήρων, να μη τον αποκαλούν πια με το ασκητικό του όνομα Δαμασκηνό, αλλά «Βάρβαρο».
Ο Βάρβαρος κοιμήθηκε στην Μονή Ιβήρων όπου και υπάρχει ακόμη ο τάφος του και μετά την κοίμησή του, έδειξε σημεία αγιότητας, με την Εκκλησία μας να τον Τιμά ως Άγιο Βάρβαρο, στις 15 Μαΐου.
Μεγαλυνάριο και το Απολυτίκιο της
Παναγίας Πορταίτισσας.
Παναγίας Πορταίτισσας.