Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μηλεών, Πήλιο Μαγνησίας

πηγή

Ο Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών βρίσκεται στη κεντρική πλατεία των Μηλεών, έχει κτιστεί πριν το 1741 και είναι τρίκλιτος Βασιλική με κρυφούς τρούλους αλλά και χωρίς καμπαναριό με τέτοιο τρόπο ώστε το εξωτερικό του να μην προδίδει την αληθινή φύση του κτιρίου. 

  

Τα πιθάρια στους τρούλους

Ο Ναός είναι δισυπόστατος με παρεκκλήσιο των Αγίων Πάντων και από την προφορική παράδοση γνωρίζουμε, ότι η αγιογράφηση έχει γίνει από Αγιορείτη μοναχό και το τέμπλο, που είναι ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο από ξύλο φλαμουριάς, έχει κατασκευαστεί από Ηπειρώτες τεχνίτες. 

Ο Ναός έχει καταπληκτική ακουστική, η οποία οφείλεται σε 48 ανάποδα πιθάρια (4 σε κάθε τρούλο), τα οποία βρίσκονται στις γωνιές των τρούλων, χωρίς να είναι εμφανή και σε ένα πηγάδι στο κέντρο του Ναού. 

Σε κάθε τρούλο υπάρχει μικρή τρύπα από την οποία περνάει ο ήχος στα πιθάρια, μετατρέπεται σε ηχείο και επιστρέφει καθαρός μηδενίζοντας την ηχώ. 

Άποψη του Ναού
πηγή 

Η εκκλησία απέξω φαίνεται σαν αποθήκη για να μην  γίνεται στόχος επί Τουρκοκρατίας
πηγή

Το υπέρθυρο της κεντρικής εισόδου του ναού

ΑΓΙΟΓΡΑΦΗΣΗ

ο "Τροχός" της ζωής του ανθρώπου
πηγή

Το 2000 με την έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού έγινε στο εσωτερικό του, φεστιβάλ Μπαχ, όπου παρουσιάστηκαν φωνητικά έργα θρησκευτικής μουσικής ενώ πρόσφατα το Σάββατο στις 4 Απριλίου του 2015 παρουσιάστηκε ένα από τα πιο γνωστά έργα της δυτικής εκκλησιαστικής μουσικής, το περίφημο STABAT MATER του Ιταλού συνθέτη Giovanni Battista Pergolesi.

Εντυπωσιακή είναι η αγιογράφηση του Ναού όπου ξεχωρίζει η "μάχη" του Χριστού με τον Διάβολο και ο "Τροχός" της ζωής του ανθρώπου που αναφέρεται και ως τροχός της τύχης ή Rota Fortunae. 

Είναι ίσως η πιο ενδιαφέρουσα παράσταση του πρόναου των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, την οποία αντικρίζει ένας προβληματισμένος επισκέπτης, απομονωμένη στη δεξιά γωνία του πρόναου (για πολλά χρόνια ήταν καταχωνιασμένη πίσω από παλιά έπιπλα). 

Λεπτομέρεια του τροχού της ζωής του ανθρώπου

Πρόκειται για μία παράσταση ζωδιακού κύκλου, η οποία δεν συναντάται συχνά σε Ορθόδοξους Χριστιανικούς ναούς. 

Ως δημιουργός της παράστασης θεωρείται άγνωστος Αγιορείτης μοναχός, ο οποίος αγιογράφησε τον υπόψη ναό επί 33 έτη στα πρότυπα της διδασκαλίας που προσέλαβε κατά την παραμονή του στο «περιβόλι της Παναγιάς». 

Στην απεικόνιση αυτή των Μηλέων η όλη παράσταση επιγράφεται ως: «Ο Μάταιος Βίος του Πλάνου Κόσμου». 

Ο τροχός διαιρείται σε τρεις ομόκεντρους κύκλους, στο κέντρο απεικονίζεται ο Μάταιος Κόσμος με τη μορφή εστεμμένου γήινου βασιλέα καθισμένου σε βασιλικό θρόνο. 

Στον δεύτερο εσωτερικό κύκλο απεικονίζονται οι τέσσερις εποχές του χρόνου με ανθρωπόμορφους χαρακτήρες. Το Έαρ (άνοιξη) στην κορυφή εκπροσωπεί όμορφος καθισμένος νεανίας, που παίζει ανέμελα τη λύρα του. Το Θέρος φωτίζεται από λαμπερό ήλιο που επιβάλλει στον απεικονιζόμενο θεριστή να φορέσει καπέλο! 

Λεπτομέρεια των τοιχογραφιών

Στο Φθινόπωρο εικονίζεται μεσήλικας μαζί με αμνούς και ποιμενική ράβδο, ενώ ο «Χυμών» (χειμώνας) έχει τη μορφή υπερήλικα ντυμένου με γούνα που απλώνει τα χέρια του προς την πυροστιά.

Στον τρίτο εσωτερικό κύκλο εικονογραφούνται και ονοματίζονται τα δώδεκα ζώδια με τους αντίστοιχους μήνες, με μικρή απόκλιση από τον αστρονομικό επιστημονικό ζωδιακό κύκλο. 

Στην εξωτερική πλευρά και γύρω από τον κύκλο του Τροχού υπάρχουν επτά ανδρικές μορφές σε διάφορες στάσεις, που αντιστοιχούν στις εξελικτικές φάσεις της ζωής του ανθρώπου, αρχομένης από την γέννηση όπου η ψυχή φαίνεται αγνή σαν άσπρος άγγελος. 

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή

Ο Άγιος Χριστόφορος
πηγή

Ανάλογες επιγραφές καθορίζουν εντυπωσιακά την πορεία και την ψυχολογία της κάθε επερχόμενης ηλικίας. 

Ο Νέος σκαρφαλώνει:  «στρέφου, ὦ χρόνε, εν σπουδή όπως ταχὺ ανέλθω», για να φτάσει στην κορυφή του τροχού: «Ἰδού εγγὺς ελήλυθα καθίσαι εις τον θρόνον», να καθίσει στον επίγειο θρόνο της δύναμης και της δόξας και να πει: «ποιος υπάρχει ως εμέ ἤ τις υπέρ…;», ενώ συνεχίζει η αντίστροφη μέτρηση ως τα γεράματα: «Πώς εμέ τον δύστηνον ηπάτησας, ὦ κόσμε».  

Πολύ σημαντικό σημείο είναι η κορυφή του Τροχού της Ζωής.

Την κορυφή την κατέχει ένας μεσήλικας άντρας, εστεμμένος και καθισμένος σε έναν μεγαλοπρεπή θρόνο σαν να είναι βασιλιάς.

Ο μεσήλικας άντρας κρατάει στο δεξί του χέρι έναν πυρσό ο οποίος είναι το σύμβολο της γνώσης και της εμπειρίας ενώ στο αριστερό του χέρι κρατάει ένα πουγκί που είναι παραφουσκωμένο, το οποίο είναι το σύμβολο της δύναμης και του πλούτου και ο μεσήλικας αναφωνεί υπεροπτικά:

«Ποίος υπάρχει ως εμέ και τίς υπέρτερός μου;».

Ταυτόχρονα όμως, ένας νέος ανασηκώνεται δυνατά με ορμή και βιάζεται να καταλάβει τη θέση του ώριμου, μεσήλικα, άνδρα της εξουσίας.

Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού
πηγή

«Ανυπόμονα είναι τα νιάτα, η ομορφιά, τα πλούτη, η κυριαρχία, η κοινωνία του προσφιλούς, ας μην εξαπατηθεί από αυτά ο σοφός».

Είναι συγκλονιστική η ανάγνωση, κυρίως από έναν ώριμο σε ηλικία παρατηρητή καθόσον ανέρχονται απευθείας υποσυνείδητα προσωπικά βιώματα διαπιστώνοντας με έκπληξη ότι σε αυτή τη φάση της ζωής του το έχει πει και αυτός τόσο εγωιστικά: «πόσο σπουδαίος έγινα επιτέλους, τα έχω όλα, τους ξεπέρασα όλους! »

Στη συνέχεια ο Τροχός γυρίζει δεξιά όπου η κλίση του είναι αρνητική και επακολουθούν η σταδιακή πτώση του ανθρώπου, η νοσταλγία και το τέλος.

Λεπτομέρεια του τέμπλου

Λεπτομέρεια του τέμπλου

Άποψη των τοιχογραφιών

Ο αγιορείτης μοναχός προβάλει με την παράσταση αυτή μια διαχρονική διδασκαλία. 

Αναδεικνύει το μεγάλο πρόβλημα των ανθρώπων σε σχέση με τον θάνατο, προκειμένου να κατανοήσουν και να αποδεχθούν την βία που αυτός εκπροσωπεί σαν ξαφνική και απότομη ρήξη της κανονικότητας και να τονίσει έτσι την ματαιότητα και την πλάνη του βίου τους. 

Σαν σταθερό πρότυπο αυτής της κανονικότητας η παράσταση του τροχού τονίζει την περιοδικότητα μέσα στην κυκλική ανανέωση της φύσης και της ζωής. 

Άποψη των τοιχογραφιών

Τον ήλιο και την σελήνη να ανατέλλουν και να δύουν αέναα, τις εποχές να εναλλάσσονται διαδοχικά, τον σπόρο να πέφτει και να θάβεται στην γη και από εκεί να δημιουργείται, να βλασταίνει καινούργια ζωή. 

Κυκλική ανανέωση: γέννηση ζωή θάνατος.

Εντυπωσιακή επίσης είναι η τοιχογραφία με τον Οσιο Σισώη. 

Απεικονίζεται πάνω από τον ανοιχτό τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου να αναφωνεί: ''Ορών σε τάφε δειλιώ σου την θέαν και καρδιοστάλακτον δάκρυον χέω, χρέος το κοινόφλητον εις νουν λαμβάνων, πως ουν μέλλω, διελθείν περας τοιούτον. Αι, αι θάνατε τις δύναται φυγείν σε;”

Άποψη του εσωτερικού του ναού
πηγή

Οι μαθητές του Οσίου Σισώη, οι οποίοι θεωρούνται ως οι πρώτοι που απεικόνισαν τη σχετική σκηνή, την περιγράφουν ως εξής: “Σισώης ο Μέγας εν Ασκηταίς έμπροσθεν του τάφου του βασιλέως των Ελλήνων Αλεξάνδρου, του πάλαι λάμψαντος εν δόξει φρίττει και το άστατον του καιρού και της δόξης της προσκαίρου λυπηθείς, ιδού κλαίει”. 

Ο Όσιος Σισώης, απεικονίζεται πάντοτε, σε όλες τις αγιογραφίες του, δίπλα στον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αναλογιζόμενος τη ματαιότητα αυτής της ζωής και το αναπόφευκτο του θανάτου.

Ο Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών στης Μηλιές του Βόλου, δίκαια έχει χαρακτηριστεί, ως η «Αγία Λαύρα» του Πηλίου».

Ο χαρακτηρισμός αυτός έγκειται στο γεγονός ότι στις 7 Μαΐου του 1821 ο Μηλιώτης μεγάλος Διδάσκαλος του Γένους Άνθιμος Γαζής κήρυξε, μετά τη Θεία Λειτουργία και ύψωσε τη σημαία της Θεσσαλικής Επανάστασης, εκεί σε αυτόν τον ναό.

Η ιστορική σημαία αυτή βρίσκεται ακόμη και σήμερα στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Μηλεών.

Ο ναός εορτάζει στις 8 Νοεμβρίου.