Ιερά Μονή Παναγίας Πορετσιώτισας, Ηλεία

Είναι χτισμένη ανάμεσα στους οικισμούς Αγράμπελα (Πορετσό) και Πλατανίτσα (Γερμοτσάνι) σε υψόμετρο 1.100 μέτρων και δίπλα στον Ερύμανθο ποταμό. 

Άποψη της Μονής

Η Μονή Πορετσιώτισσας, είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Παναγίας και σύμφωνα με μία εκδοχή η ίδρυσή έγινε τον 10ο αιώνα από το μοναχό όσιο Λουκά. 

Κάποιοι άλλοι όμως ερευνητές όμως λένε πως ιδρύθηκε από τον όσιο Μελέτιο τον 11ο αιώνα σε διαφορετική τοποθεσία, στα όρια των Αγραμπέλων και Κρυόβρυσης στην θέση Παναγιά εκεί που σήμερα υπάρχει ένα μικρό εκκλησάκι της Παναγίας. 

Αρκετά μεγάλη έκταση της περιοχής αυτής ανήκει στη περιουσία του Μοναστηριού που κατά την παράδοση κάηκε και κτίσθηκε νέο στην θέση που βρίσκεται σήμερα.

Η κτητορική επιγραφή στο Καθολικό της Μονής

πηγή

Την σημερινή της μορφή την απέκτησε μεταξύ των ετών 1608 με 1611  όταν ανακαινίστηκε "εκ βάθρων" με την συνδρομή του άρχοντα Σπυλιώτη Κλωκόνη, σύμφωνα με επιγραφή που υπάρχει στο καθολικό το οποίο αγιογραφήθηκε την ίδια περίοδο από τους Ναυπλιώτες αδελφούς Μόσχου.

Λένε ότι κυρ Κοκλώνης ήτανε Μωαμεθανός και όταν ήταν μικρό παιδί προστατεύθηκε η ζωή του από μία χριστιανική οικογένεια του Πορετσού και όταν μεγάλωσε έγινε Αγάς της Τρίπολης και έκανε δωρεές στην Μονή, αλλά και στον Ιερό Ναόν του Αγίου Δημητρίου στο χωριό Πορετσού, ο οποίος επίσης σώζεται σήμερα με εξαίσιες αγιογραφίες των ως άνω αγιογράφων. 

Το μοναστήρι είναι φτωχό από κειμήλια και πολύτιμα ιερά σκεύη όμως διαθέτει ένα χειρόγραφο κώδικα με μικρά γράμματα των τεσσάρων Ευαγγελίων σε μεμβράνη, το δίπτυχο χειρόγραφο του 1698 του ηγουμένου Σεραφείμ και 18 φύλλα χειρόγραφα σε μεμβράνη βγαλμένα από κώδικα άλλης μονής.

Η κτητορική επιγραφή που βρίσκεται μέσα
στον ιστορικό, αγιογραφημένο Ναό.

Η Μονή μικρή κτηματική περιουσία σήμερα, στα Αγράμπελα και ένα Μετόχι στις πόρτες του τέως δήμου Δύμης της επαρχίας Πατρών. 

Επίσης της ανήκει ο Νερόμυλος και η Νεροτριβή που η κατασκευή τους, έγιναν την ίδια χρονική περίοδο που κτίσθηκε το Μοναστήρι και εξυπηρέτησαν τις ανάγκες τις περιοχής έως και τα τελευταία χρόνια.

Ο Ιωάννης Νουχάκης στην «Ελληνική χωρογραφία» σημειώνει τα εξής: 1901 Πορετσού υπάρχει Μετόχιον (στο δήμο Δύμης) και η μονή Πορετσού εις ην συνεχωνεύθει και ήτις ήτο Σιγγίλιον τoυ Πατριάρχου Κύριλλου, όστις το 1804 ώρισεν αυτήν ως Σταυροπήγιον ανεξάρτητον του Αρχιεπισκόπου Ωλένης.. 

Άποψη των τοιχογραφιών και η θύρα εισόδου από τον
Νάρθηκα στον κυρίως Ναό
πηγή

Το 1943 το μοναστήρι λεηλατήθηκε από τους Γερμανούς, που έκαψαν και 13 σπίτια στο Πορετσό, 35 στη Μορόχοβα και άλλα 9 στη Βερβινή.

Ύστερα από την απελευθέρωση, με τις προσπάθειες των δύο ντόπιων μοναχών και ιδιαίτερα του ηγούμενου Σισώη, το μοναστήρι απέκτησε και πάλι τα ποίμνια και την άλλη κινητή περιουσία του. 

Οι αξιόλογες και ανεκτίμητης τέχνης, τοιχογραφίες του Ναού έχουν αγιογραφηθεί, από τα αδέλφια Γεώργιο και Δημήτριο Μόσχου το 1608 όταν ο επίσκοπος Ωλένης ήταν o Θεόδουλος. 

Το Μοναστήρι της Παναγίας της Πορετσιώτισσας στην Ηλεία, από τα χρόνια τα παλιά υπήρξε ένα πολύ σημαντικό προπύργιο του Χριστιανισμού καθώς και ένα ασφαλές καταφύγιο του Ελληνισμού στις πολύ δύσκολες ώρες και εποχές που περνούσε. 

Σε ένα σπήλαιο κοντά στο Μοναστήρι κρυβόταν ο Ανδρέας Ζαΐμης μαζί με τον πατέρα του και επίσης στην Μονή αυτή κατέφυγε το 1824 - 1825 και ο Ασημάκης Φωτήλας για να μην συλληφθεί από το Νικολέττο Σοφιανόπουλο που είχε στείλει ο Ιωάννης Κωλέττης, ενώ βρισκότανε ο ίδιος στα Καλάβρυτα ενώ ο Διονύσιος Κόκκινος στην «Ελληνική Επανάσταση», τόμος 8ος σελίδα 335 γράφει τα εξής:

Η νότια πλευρά του ναού και το καμπαναριό, όπως το
φωτογράφισε το 1956 , ο Καθηγητής Ιστορίας της
Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ κ. Αργύρης  Πετρονώτης.

Η συμπλήρωσης των απεχθών εκείνων πράξεων ητο η κακοποίησις του Παλαιών Πατρών Γερμανού: Όταν ο Κωλέττης βρισκόταν ακόμη εις τα Καλάβρυτα ανέθεσεν εις τον Νικολέττον Σοφιανόπουλο, αδελφόν του Π. Σοφιανόπουλου να αναζητήσει και να συλλάβει τον Ασημάκην Φωτήλαν και τον Παλαιών Πατρών Γερμανό.

Ο Σοφιανόπουλος δεν κατόρθωσε να φθάσει μέχρι τον Φωτήλα, ο οποίος μαθών την καταδίωξιν κατέφυγεν εις την Μονήν Πορετσού ευρισκομένην εις κρημνώδη θέσιν με πολύ δυσχερή την ανάβασιν λόγω χιονιών...».

Έξι μήνες κρυβόντουσαν εκεί μέχρι ότου η κυβέρνηση του Κουντουριώτη μπροστά στον μεγάλο κίνδυνο που διέτρεχε η έκβαση της Επανάστασης από τον Αιγύπτιο Ιμπραήμ Πασά και πιεζόμενη από τα πράγματα, αναγκάστηκε να δώσει μία γενική αμνηστία αλλά επίσης και να αποφυλακίσει τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη που ήτανε δυστυχώς ήδη φυλακισμένος στο μοναστήρι του προφήτη Ηλία, στην Ύδρα.

H Πλατυτέρα
πηγή 

Ο Φωτήλας για πολύ καιρό κρυβόταν σε ένα σπήλαιο και τον τροφοδοτούσε η οικογένεια του Παν. Ραβαζούλα ενώ αυτά τα επεισόδια όπως και άλλα του εμφύλιου είναι από τις μελανές σελίδες της ιστορίας του 1821. 

Κατά τη διάρκεια της ιστορικής του πορείας το μοναστήρι γνώρισε ακμή και δόξες, είχε πολυάριθμους μοναχούς οι οποίοι διακρινόντουσαν από το ήθος τους, την ακλόνητη πίστη και τη μεγάλη εθνική πρoσφoρά τους. 

Η Μονή αυτή απογραφόταν από το 1835 ως οικισμός του Πορετσού έως το 1940 όπου και καταργήθηκε λόγω περιορισμού των μοναχών σε έναν. Η Μονή με την πάροδο των χρόνων, παρουσίασε σταδιακά επικίνδυνα στατικά προβλήματα στους ξενώνες του και στο καθολικό του.

Τα  ανακαινισθέντα κελιά, με προδιαγραφές
σύγχρονου πολυτελούς Ξενώνα. Ευτυχώς οι αλλαγές 
έγιναν συμβατές ως ένα τυπικό Ορθόδοξο Μοναστήρι.

Μπροστά στον κίνδυνο της κατάρρευσης, ο Μητροπολίτης Ηλείας Γερμανός, ο Ηγούμενος Αθανάσιος και ο Πολιτιστικός Εξωραϊστικός Σύλλογος Αγραμπέλων, «Ο Άγιος Δημήτριος», ανέπτυξαν κοινή δράση και προσπάθεια.

Επισήμαναν, στους αρμόδιους φορείς της πολιτείας, την άμεση ανάγκη παρέμβασης για την διάσωση του μνημείου. 

Μετά από πολλές και κοπιαστικές προσπάθειες η Μονή εντάχθηκε στο πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του 2003, του Υπουργείου Ανάπτυξης και της Γενικής Γραμματείας Τουρισμού με τον τίτλο: «ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΚΕΝΗΣ ΜΟΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΠΟΡΕΤΣΟΥ ΣΕ ΞΕΝΩΝΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ» και οι όποιες επεμβάσεις σήμερα έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί.

Η Ιερά Μονή Πορετσού σήμερα δεν έχει την δική της Αδελφότητα, επιστατείται προς το παρόν από το Ηγουμενοσυμβούλιο της Άνω Μονής Δίβρης και τον Εφημέριο Αγραμπέλων ενώ εορτάζει στης 15 Αυγούστου.

Τηλέφωνο: (+30) 26210 22527 (+30) 26210 22069 , Ιερή Μητρόπολη Ηλείας.