Βρίσκεται
στο βόρειο τμήμα του χωριού Καστάνια
της Μάνης, επάνω σε έναν μικρό φυσικό
βράχο, και αποτελεί το παλαιότερο και
σημαντικότερο μνημείο της Καστάνιας,
του οικισμού με τη μεγαλύτερη πυκνότητα
βυζαντινών μνημείων, δέκα σωζόμενοι εκ
συνόλου 44, στην Πελοπόννησο μετά από το
Μυστρά και το Γεράκι.
Είναι
η σπουδαιότερη και παλαιότερη εκκλησία
της περιοχής, ανήκει στον τύπο του απλού
τετρακιόνιου σταυροειδή εγγεγραμμένου
με τρούλο και είναι κτισμένος κατά το
πλινθοπερίκλειστο σύστημα δόμησης, που
γνώρισε μία ευρύτατη διάδοση στη νότια
Ελλάδα από το δεύτερο μισό του 10ου αιώνα
και εξής.
Κτίστηκε στο δεύτερο μισό του
12ου αιώνα και λίγο αργότερα, στον 13ο
αιώνα, προστέθηκε ο ευρύχωρος νάρθηκας.
Τα κιονόκρανα, το τέμπλο και τα θυρώματα
του ναού είναι έργα γλυπτικής που
εντυπωσιάζουν με την τεχνική τους
αρτιότητα και τη θεματική τους ποικιλία.
Αποδίδονται σε ένα από τα σημαντικότερα
μανιάτικα εργαστήρια μαρμαράδων του
12ου αιώνα.
Οι τοιχογραφίες του κυρίως
ναού (1350 - 1400) ακολουθούν μια ζωγραφική
τάση που επιχειρεί να αποδώσει τα
συναισθήματα των μορφών με δραματικότητα
αλλά και τυποποίηση.
Διακρίνονται τέσσερις φάσεις αγιογράφησης.
Τα δύο
πρώτα στρώματα αγιογραφιών ανάγονται
στα βυζαντινά χρόνια, ενώ το τρίτο είναι
μεταβυζαντινό (18ος αιώνας), με το τέταρτο –
της μεταπολεμικής περιόδου - να αποτελεί
μία «κακότεχνη επιζωγράφιση, το μεγαλύτερο
μέρος της οποίας αφαιρέθηκε κατά την
πρόσφατη συντήρηση».
 |
Το περίτεχνο τριώροφο πυργοειδές κωδωνοστάσιο
πηγή |
Το σημαντικότατο
δεύτερο στρώμα χρονολογείται «στο
δεύτερο μισό του 14ου αιώνα και απηχεί τις
τάσεις της μνημειακής ζωγραφικής στην
περιοχή του Μυστρά κατά την όψιμη
παλαιολόγεια περίοδο».
Στο δυτικό τμήμα
του Ναού του Αγίου Πέτρου δεσπόζει ένα εντυπωσιακό και περίτεχνο τριώροφο
πυργοειδές κωδωνοστάσιο που χρονολογείται
σύμφωνα με επιγραφή στα 1813 και είναι
παρόμοιο με αντίστοιχα παραδείγματα
της δυτικής Μάνης.
Αξιοπρόσεκτο είναι
το κατάκοσμο, ορθογώνιο, ανάγλυφο,
μαρμάρινο πλαίσιο της θύρας που συνδέει
το νάρθηκα με το ναό, το οποίο στέφεται
από μαρμάρινη πλάκα, η οποία φέρει την
παράσταση ελαφιού, μεταξύ δύο πτηνών,
σπαρασσόμενου από γρύπα.
 |
Την Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2014 έγιναν παρουσία του
μεγάλου χορηγού, Θανάση Μαρτίνου, τα θυρανοίξια του
αναστηλωμένου πλέον ναού του Αγίου Πέτρου.
πηγή |
Την
Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2014 έγιναν παρουσία
του μεγάλου χορηγού, Θανάση Μαρτίνου,
τα θυρανοίξια του αναστηλωμένου πλέον
ναού του Αγίου Πέτρου.
Ο ναός ήτανε σε
κακή κατάσταση διατήρησης έως το 2012
όπου και αναστηλώθηκε με υποδειγματικό
τρόπο χάρη στη γενναιόδωρη χορηγία του
ζεύγους των εφοπλιστών Θανάση και
Μαρίνας Μαρτίνου, ύψους 447.000 ευρώ προς
το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς
της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος
και Πολιτισμού.
Επίσης με την οικονομική
αρωγή του ζεύγους Μαρτίνου ολοκληρώθηκε
πριν από χρόνια και η αναστήλωση και η
συντήρηση των τοιχογραφιών του ναού
του Αγίου Νικολάου «στης Μαρούλεναης»,
στον ίδιο οικισμό. Ο ναός του Αγίου
Πέτρου αντιμετώπιζε σοβαρά δομοστατικά
και οικοδομικά προβλήματα, ενώ ο νάρθηκάς
του κινδύνευε άμεσα με κατάρρευση.
 |
Εργασίες αποκατάστασης
πηγή |
Έγιναν επίσης εργασίες υποστύλωσης των
επικίνδυνων τμημάτων, τοποθέτησης
ελκυστήρων, εξυγίανσης των θόλων και
επικεράμωση, εφαρμογή αρμολογημάτων
και ενεμάτων, αντικατάσταση και συντήρηση
των κουφωμάτων, συντήρηση δαπέδων,
αποστραγγιστικά έργα και διαμόρφωση
του περιβάλλοντος χώρου.
Το
2012 εκπονήθηκε από το επιστημονικό
προσωπικό της 26ης ΕΒΑ η μελέτη αναστήλωσης
του ναού και συντήρησης του ζωγραφικού
του διακόσμου.
Το μνημείο αποκαταστάθηκε
μεταξύ των ετών 2013 και 2014 με μέριμνα του
Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς
(ΣΑΚ) της ελληνικής εταιρείας Περιβάλλοντος
και Πολιτισμού και τον συντονισμό της
Διευθύντριας της 26ης ΕΒΑ κας Ευαγγελίας
Μηλίτση - Κεχαγιά.
 |
Εργασίες αποκατάστασης
πηγή |
 |
Εργασίες αποκατάστασης
πηγή |
 |
Εργασίες αποκατάστασης
πηγή |
 |
Το πρίν και το μετά των εργασιών αποκατάστασης
πηγή |
 |
Το πρίν και το μετά των εργασιών αποκατάστασης
πηγή |
Οι εργασίες αποκατάστασης
υλοποιήθηκαν από την Μνημειοτεχνική
ΕΠΕ, υπό την επίβλεψη του αρχαιολόγου
της 26ης ΕΒΑ Μιχάλη Κάππα και του
αρχιτέκτονος και μέλους του ΣΑΚ Σταύρου
Μαμαλούκου.
Η συντήρηση του εντυπωσιακού και σπουδαίου ζωγραφικού
διακόσμου του ναού, πραγματοποιήθηκε από τον
συντηρητή έργων τέχνης Γιώργο Μουστάκη.
Είναι
μεγάλη η χαρά που νιώθει ο καθένας μας
όταν διαπιστώνει ότι παρά τα προβλήματα
που αντιμετωπίζει η πολύπαθη πατρίδα μας τα τελευταία χρόνια και
παρά τη γενικότερη «γκρίνια» και μιζέρια που μας
ταλαιπωρεί, η συνεργασία των δημοσίων
υπηρεσιών με ιδιώτες που έχουν ευαισθησίες, θέλεση αλλά και δυνατότητα να βοηθήσουν, αποδίδει εξαιρετικούς
καρπούς.
Σήμερα,
θαυμάζοντας αυτό το σπουδαιότατο μνημείο
πλήρως αποκατεστημένο και προστατευμένο,
έχουμε την πολυτέλεια να σκεφτούμε με
ανακούφιση ότι, εν τέλει, ευτυχώς απέφυγε την
κατάρρευση.
Το έργο της αποκατάστασης
του σημαντικού αυτού μνημείου προβάλλει
ξεκάθαρα τα οφέλη της αρμονικής συνύπαρξης
και συνεργασίας της ιδιωτικής χορηγίας,
του ελληνικού δημοσίου, των μη κερδοσκοπικών
φορέων και των ιδιωτών εργοληπτών.
Η
αγαστή συνεργασία όλων των εμπλεκομένων
στο έργο, χωρίς καθυστερήσεις, αναβολές,
προβλήματα και υπερχρεώσεις, ολοκλήρωσε
ένα σύνθετο και επίπονο έργο σε μια
δυσπρόσιτη ορεινή περιοχή, σε εξαιρετικά
μικρό χρονικό διάστημα, με χρήση υλικών
αρίστης ποιότητας και εφαρμογή συγχρόνων
τεχνικών συντήρησης και αποκατάστασης,
όπως παρουσιάζονται στη διεθνή τεχνική
βιβλιογραφία.
Το
Σάββατο στις 5 Νοεμβρίου του 2016, στην Καστάνια της
Μάνης απονεμήθηκε το Ευρωπαϊκό Βραβείο
Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Europa Nostra 2016, που αποτελεί την υψηλότερη Ευρωπαϊκή
διάκριση στον τομέα της Πολιτιστικής
Κληρονομιάς, στο έργο αποκατάστασης του βυζαντινού ναού του Αγίου Πέτρου της Καστάνιας.
Η
αποκατάσταση της εξαιρετικής και τόσο σημαντικής αυτής βυζαντινής εκκλησίας έτυχε πολύ θερμής υποδοχής από
την τοπική κοινότητα, η οποία είχε και πλήρη
επίγνωση των πολιτιστικών καθώς επίσης και των τόσο αναγκαίων για αυτήν, οικονομικών
διαστάσεων του έργου.
Η διατήρηση του
ναού του Αγίου Πέτρου έχει προσελκύσει
νέο τουριστικό ενδιαφέρον για το
απομακρυσμένο χωριό της Καστάνιας και
μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για
περισσότερες πρωτοβουλίες για τη
διατήρηση της πλούσιας πολιτιστικής
κληρονομιάς του.
Στην
κατηγορία «Αποκατάσταση», δύο έργα από
την Ελλάδα απέσπασαν το βραβείο της
Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πολιτιστική
Κληρονομιά. Πρόκειται για τον Βυζαντινό
Ναό Αγίου Πέτρου στην Καστάνια Μάνης
και τον Παραδοσιακό νερόμυλο στον Άγιο Γερμανό Πρεσπών».
Η
κριτική επιτροπή σημείωσε ότι «η
συνεργασία ιδιωτικών και δημόσιων
φορέων, προκειμένου να καταστεί δυνατή
η αποκατάσταση και η υλοποίηση του έργου
με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αποτελούν
ένα θαυμάσιο παράδειγμα του τι μπορεί
να επιτευχθεί σε πολλές παρόμοιες
εκκλησίες της περιοχής. Πρόκειται για
ένα πρότυπο για τη διατήρηση της
πολιτιστικής κληρονομιάς σε ευρύτερη
βάση στην Ευρώπη».
Το
παράδειγμα του «Αγίου Πέτρου» θα πρέπει
να κινητοποιήσει όλους μας ώστε με
σοβαρότητα και αποτελεσματικότητα να
αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της
εποχής μας διαφορετικά η αποδόμηση της
ιστορίας και της ιστορικής μνήμης όχι
μόνο δεν θα ανακοπεί, αλλά υπάρχει ο
ορατός ο κίνδυνος να συνεχιστεί με
εντονότερους ρυθμούς.
Το
χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 700 μέτρων
στους πρόποδες του Ταϋγέτου από την
πλευρά της Μεσσηνίας και ανήκει στην
περιοχή της ιστορικής Μάνης, ενίσχυσε
την επανάσταση του 1821 με τετρακόσιους
άντρες (τετρακόσια όπλα όπως αναφέρεται
σε ορισμένα βιβλία), ενώ στον πύργο του
Δουράκη που υπάρχει στο χωριό έχει
διανυκτερεύσει και ο οπλαρχηγός Θεόδωρος
Κολοκοτρώνης.
Τηλέφωνο
26ης Εφορείας Βυζαντινών αρχαιοτήτων
Μεσσηνίας : (+30) 27210 22534
