Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, Δρυόβουνο Κοζάνης

Βρίσκεται σε υψόμετρο 1200 μέτρων, σε απόσταση τριών χιλιομέτρων βορειοδυτικά από το χωριό Δρυόβουνο της επαρχίας Βοίου στην Κοζάνη, σε μια δασώδη τοποθεσία στην κορυφή του όρους Σάντοβο, με πανοραμική θέα στα βουνά της Πίνδου, την κοιλάδα του Αλιάκμονα μέχρι το Αργος Ορεστικό και την Καστοριά. 

Η πανοραμική θέα από την Μονή στο λεκανοπέδιο
του ποταμού Αλιάκμονα

Σύμφωνα με προφορικές παραδόσεις η Μονή ιδρύθηκε τον 11ο ή ακόμη και τον 8ο αιώνα ενώ ο επίσκοπος Σεβαστείας Άνθιμος το 1900 μας δίνει την πληροφορία ότι: "Ο Ναός της Μονής ταύτης, αρχαίου βυζαντινού ρυθμού, φέρει εκ πλίνθων επί του τρούλλου αυτού χρονολογίαν 1101". 

Δεν γνωρίζουμε αν ο Άνθιμος είδε αυτή την επιγραφή ο ίδιος ή την πληροφορήθηκε από άλλους αφού δεν σημειώνει αν ήτανε γραμμένη με ελληνικούς ή αραβικούς αριθμούς.

Ο Κλεόβουλος Τσούρκας αναφέρει ότι υπήρχαν δύο χρονολογίες με ελληνικούς αριθμούς, ΖΙΑ = 711, ΑΡΑ = 1101 όμως σημειώνει ότι ο ίδιος στις τρεις αναβάσεις του στην μονή δεν κατόρθωσε να δει τίποτε στον τρούλλο ενώ οι χρονολογίες θα έπρεπε να είναι από κτίσεως κόσμου και όχι από την Γέννηση του Χριστού.

Η Κτητορική επιγραφή που υπάρχει στην είσοδο του
κυρίως Ναού αναφέρει χρονολογία ίδρυσης το 1592

Ο Δημήτριος Μακρής επίσης αναφέρει ότι ηλικιωμένοι κάτοικοι του Δρυοβούνου θυμούνται στην βορειοανατολική εξωτερική πλευρά του τρούλλου ήτανε γραμμένη η χρονολογία 759 που σβήστηκε όμως με την πάροδο του χρόνου.

Ως επίσημη χρονολογία ίδρυσης της Μονής δεχόμαστε το έτος 1592 ή από κτίσεως κόσμου το 7100, σύμφωνα και με την Κτητορική επιγραφή που υπάρχει στον κυρίως Ναό και αναφέρει: «+ AΝΗΓΕΡΘΗ ΚΑΙ ΑΝΕΣΤΟΡΙΘΗ Ο ΘΕΙΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ ΟΥΤΟΣ ΤΗΣ/ ΦΡΙΚΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΘΕΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΗΜΩΝ/Ι(ΗΣΟΥ)Υ Χ(ΡΙΣΤΟΥ)Υ ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΟΠΟΥ Κ(ΑΙ) ΕΞΟΔΟΥ ΤΟΥ ΠΑΝΟΣΙΩΤΑΤΟΥ ΚΥΡ ΠΑΙΣΙΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ/Κ (ΑΙ) ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΑΔΕΛΦΟΥ ΑΥΤΟΥ Κ(ΑΙ) ΜΑΤΘΑΙΟΥ ΙΕΡΟ/ΜΟΝΑΧΟΥ ΜΗΤΡΟΦΑΝΗ ΜΟΝΑΧΟΥ ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΥΟΝΤ(ΟΣ) ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΡΟΥ ΔΑΝΙΗΛ ΕΠΙ ΕΤ(ΟΥΣ) ΖΡΞ ΑΠΟ Χ(ΡΙΣΤΟΥ) ΑΧΝΒ ΜΙΚΡΑ ΣΠ(ΟΥ)ΔΗ ΠΑΧΩΜΙΟΥ ΤΑΧΑ ΚΑΙ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ Κ(ΑΙ) ΕΘΕΜΕΛΙΩΘΗ ΕΚ Β(Α)ΘΡΟΥ ΑΦςΒ.ΖΡ » και στο τέλος με μικρά γράμματα προστίθεται ..δια χειρός Νικολάου εκ κώμης Λινοτοπίου.

Η επιγραφή του νάρθηκα μας παρουσιάζει κάποιον
ιερομόναχο Χριστόφορο που μαζί με τον ιερέα
Γεώργιο από το Βογατσικό δαπάνησαν χρήματα
για την ιστόρηση του νάρθηκα, το 1808

Κτήτορες της Μονής είναι οι ιερομόναχοι Ρωµανός, Παΐσιος, Παχώµιος, Ματθαίος, ο µοναχός Μητροφάνης και οι λαϊκοί Νεόφυτος και Γεώργιος, αρχιερατεύοντος του θεοφιλέστατου Επισκόπου Σισανίου κυρού Δανιήλ. 

Η Κτητορική επιγραφή αναφέρει ότι το Καθολικό «εθεμελιώθη εκ βάθρων» το 1592 αλλά «ανηγέρθη και ανεστορήθη» το 1652. 

Το «θεμελιώθη» βρίσκεται στο τέλος της επιγραφής ενώ η επιγραφή αρχίζει με το «ανηγέρθη»,  έτσι συμπεραίνουμε ότι θεμελιώθηκε το 1592, για άγνωστο λόγο οι εργασίες σταμάτησαν ενώ ολοκληρώθηκαν το 1652 με την αγιογράφηση του κυρίως ναού.

Το 1632 πάντως το μοναστήρι υπήρχε όπως φαίνεται σε ένα αργυρό, αριστούργημα τέχνης, θυμιατήρι με χρονολογία 1632 και επιγραφή που αναφέρει ότι είναι του «Σωτήρος Χριστού», το οποίο φυλάσσεται σήμερα στην Μονή της Παναγίας Μικροκάστρου.

Το Ταπί της Μονής με χρονολογία 25 Σαμπάν 1287
(έτος Εγίρας) που αντιστοιχεί με το 1870.

Για την ίδρυση, ανέγερση και ιστόρηση του Ναού δεν υπάρχει κανένα γραπτό στοιχείο και η πορεία της Μονής από το 1652 μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα μας είναι άγνωστη, μόνο η επιγραφή του νάρθηκα αναφέρει κάποιον ιερομόναχο Χριστόφορο που μαζί με τον ιερέα Γεώργιο από το Βογατσικό δαπάνησαν χρήματα για την ιστόρηση του νάρθηκα, το 1808.

Ο Σεβαστείας Άνθιμος, επίσης, διέσωσε ένα αχρονολόγητο κείμενο που το ονομάζει «Πανταχούσα»  σχετικό με την δύσκολη θέση που βρέθηκε η Μονή αλλά το πρωτότυπο δεν σώζεται σήμερα.

Το μακροσκελές αυτό κείμενο είναι μία έκκληση προς τους αρχιεπισκόπους, μητροπολίτες, επισκόπους, πρωτοσυγκέλους, ηγουμένους, ιερομονάχους, ιερείς, άρχοντες και όλους τους χριστιανούς να βοηθήσουν το μοναστήρι που εκτός από τα πολλά και βαρέα δοσίματα και φόρους καταστράφηκε το σύστημα ύδρευσης και έβαλε ενέχυρο τα σκεύη της, με το κείμενο αυτό να υπογράφει: «ο ηγούμενος της Σεβασμίας και Ιεράς Μονής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού Ιάκωβος Ιερομόναχος και οι συν εμοί εν Χριστό αδελφοί».

Ένα Ταπί της Μονής με χρονολογία 25 Σαμπάν 1287 (έτος Εγίρας) που αντιστοιχεί με το 1870 αναφέρεται σε αμπέλι της μονής και όπως το μετάφρασε ο Κώστας Καμπουρίδης υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου Κοζάνης, κατοχυρώνει αμπελότοπο 4,5 στρεμμάτων συνορευόμενο με ορμάν (δάσος), χωράφια και δρόμο.

Απόσπασμα από τον Κώδικα της Μονής που υπογράφει
ο Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης Σεραφείμ

Το 1886 ο Νικόλαος Θ. Σχινάς αναφέρει στις οδοιπορικές του σημειώσεις ότι στα 12 - 15 κελιά της Μονής χωρούν 150 άνδρες και σε έναν κώδικα των ετών 1898 - 1912 που φυλάσσεται στην Κοινότητα του Δρυοβούνου, βρίσκουμε στοιχεία για την οικονομική, κτηματική περιουσία αλλά και γενικότερα στοιχεία της Μονής.

Την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα ηγούμενος ήταν ο ιερομόναχος Παρθένιος που προσπάθησε να ανορθώσει το μοναστήρι. 

Διάδοχός του από το 1898 ως το 1915 και ίσως παραπέρα, ήτανε ο αρχιμανδρίτης Βασίλειος Αγιοπαυλίτης από την Κέρκυρα ενώ το 1901 ο Μητροπολίτης Σεραφείμ συγκαλεί σύσκεψη υπό την προεδρία του αρχιερατικού επιτρόπου Βογατσικού, αρχιμανδρίτη Αθανάσιου στην οποία παρέστησαν ο ηγούμενος Βασίλειος, ο ιερέας Μιχαήλ Δημητρίου και είκοσι δημογέροντες και πρόκριτοι του Δρυοβούνου.

Νεότερο ψηφιδωτό στον μεταγενέστερο προνάρθηκα
στην είσοδο του Καθολικού

Στην σύσκεψη αποφασίστηκε η δημιουργία 3μελής επιτροπής για την αναδιοργάνωση της Μονής και την σωστότερη οικονομική διαχείριση, ο ηγούμενος Βασίλειος αναλαμβάνει ενεργότερο ρόλο όμως στο διάστημα αυτό δεν υπάρχουν πλέον μοναχοί αφού στον κώδικα φαίνονται υπάλληλοι και έξοδα για τους μισθούς τους, μάλιστα το 1899 για μισθούς αναφέρονται 4.192 γρόσια και το 1900, 7.521 γρόσια για 11 υπαλλήλους.

Ο Κώδικας αυτός έχει καταγεγραμμένη την κινητή και ακίνητη περιουσία της Μονής εκείνη την χρονική στιγμή που ήτανε μεγάλη. 

Αξιοσημείωτα είναι τα ιερά σκεύη που αναφέρονται, τα μεγάλα βαρέλια και «2 ποδαράδες κρασιού 50 φορτωμάτων», τεράστια δηλαδή πατητήρια σταφυλιών που η χωρητικότητα 50 φορτωμάτων υπολογίζονται σε 5.000 οκάδες περίπου και μάλιστα υπάρχει θρύλος ότι μέσα στο γλεύκο ενός "ποδαρά" πνίγηκε ένας μοναχός που πατούσε τα σταφύλια.

το καμπαναριό της Μονής σήμερα,
νεότερη προσθήκη των τελευταίων ετών

Σε πίνακα κινητής και ακίνητης περιουσίας που υπογράφει με ημερομηνία 10 Οκτωβρίου του 1915 ο ηγούμενος Βασίλειος, δίνονται αρκετά στοιχεία: «Η εν θέση όρους Σάντοβου ευρισκόμενη Ιερά Μονή έχει ως έγγιστα έκτασιν 20.000 στρεμμάτων», σημειώνεται στον πίνακα.

Στην συνέχεια αναγράφονται τα περιουσιακά στοιχεία: «ο Ναός, κτίρια περιέχοντα 8 δωματίων, αποθήκας, φούρνον, μεγειρείον και άλλα υπόγεια, 350 στρέμματα χωράφια, 10 στρέμματα αμπέλι, ένα παλιό σπίτι στο Βογατσικό, ένα μετόχι εντός της περιοχής περιέχον 2 αχυρώνας και 2 δωμάτια, 2 μανδρυά, δάσος 3 χιλιάδων στρεμμάτων, 280 αιγοπρόβατα, 14 αγελάδες, 4 βόδια, 3 φοράδες, 2 μικροί ίπποι, 2 ημίονοι, 1 ονάριο»ενώ σε στήλες δίπλα σε κάθε στοιχείο σημειώνεται η αξία του «ώς έγγιστα» και το ετήσιο εισόδημα. 

Η αξία όλης της περιουσίας εκτιμάται σε 59.240 δραχμές και το ετήσιο εισόδημα σε 5.085 δραχμές ενώ άξιο προσοχής είναι ότι ο Ναός υπολογίζεται σε 15.000 δραχμές σαν να πρόκειται για απλό κτίσμα, καμία σκέψη για την αρχαιολογική του αξία, δείγμα νοοτροπίας εκείνης της εποχής.

Το 1916 ο Βασίλειος παραμένει ηγούμενος όπως δείχνει ανταπόκριση της εφημερίδας Ηχώ της Μακεδονίας  και μάλιστα δίνει την πληροφορία ότι: «Η Ιερά Μητρόπολις Σισανίου και Σιατίστης είχε προβεί είς αντικατάσταση του γηραιού ηγουμένου της Μονής Μεταμορφώσεως πατρός Βασιλείου οστις αμισθοί συνετέλεσε είς την καταπληκτικήν αύξησιν της περιουσίας».

Η Φιάλη Αγιασμού,
νεότερη προσθήκη των τελευταίων ετών

Στη θέση του Βασιλείου διορίστηκε ο «εξ Αγίου όρους εικοσιπενταετής ευτραφής καλόγερος Χρυσόστομος και βοηθός αυτού και ταμίας ο νεαρώτερος και ευειδής μόλις εικοσαετής Γαβριήλ» οι οποίοι όμως απομακρύνθηκαν άμεσα λόγο ηθικού ζητήματος και ανέλαβε πάλι ο Βασίλειος.

Σε μεθεπόμενο φύλλο της εφημερίδας ο τότε Μητροπολίτης Ιερόθεος γράφει ότι ηγούμενος ήταν πάντα ο Βασίλειος, ότι το Γενικό Εκκλησιαστικό ταμείο διόρισε γραμματέα και ταμία τους νεαρούς Αγιορείτες Χρυσόστομο και Γαβριήλ, τα όποια καταγγελλόμενα είναι ανυπόστατα και ότι απομακρύνθηκαν λόγο εξωτερικών ραδιουργιών. 

Μάλλον, ο Ιερόθεος, αναφέρεται στην από 10ης Φεβρουαρίου του 1916 επιστολή των κατοίκων του Δρυοβούνου που βεβαιώνουν ότι ηθικής φύσης έκτροπα γίνονταν στην Μονή με τους δύο Αγιορείτες.

Διάδοχος του Βασιλείου, μετά το 1916 ήταν ο αρχιμανδρίτης Γεννάδιος Κυρατζόπουλος ή και Κυρατζίδης από το Ροδοχώρι Βοίου που ήτανε και ο τελευταίος ηγούμενος της Μονής, μέχρι την πυρπόλησή της το 1943 ενώ επί ημερών του η Μονή δεν είχε μοναχούς και είχε υπαχθεί στο Γενικό εκκλησιαστικό Ταμείο, από το 1915, με τον νόμο 588.

Ο Γεννάδιος με επιστολή του το 1922 καλωσορίζει τον Μητροπολίτη Κορυτσάς Γερμανό ως τοποτηρητή της Μητρόπολης Σισανίου και Σιατίστης και ζητά να του δοθεί μία "Πανταχούσα" για να περιφέρει την εικόνα της Μεταμόρφωσης ο ιερέας Ιωάννης από το Βογατσικό, αφού η Μονή εκείνη την χρονιά δεν είχε παραγωγή σίτου.

Άποψη των κελιών σήμερα

Στις 31 Ιουλίου του 1930 με τον νόμο 4684 σχετικά με την εκκλησιαστική περιουσία και την συγχώνευση των μοναστηριών της επαρχίας σε ένα, ενώ αποφασίστηκε αρχικά  η μονή να διατηρηθεί, με την ενθρόνιση του Μητροπολίτου Διοδώρου Καράτζη το 1932, διατηρήθηκε η Μονή της Παναγίας στο Μικρόκαστρο και όλα τα υπόλοιπα της επαρχίας, μαζί με την Μεταμόρφωση έγινα μετόχια της. 

Νωρίτερα η περιουσία της μονής είχε περιέλθει στον Ο.Δ.Ε.Π  παρά τις διαμαρτυρίες των κατοίκων του Δρυοβούνου και με το διάταγμα περί διαχωρισμού της περιουσίας της Μονής Παναγίας Μικροκάστρου που δημοσιεύτηκε το 1932, η περιουσία του μετοχίου της Μονής Μεταμόρφωσης Δρυοβούνου καθορίστηκε μόλις σε 72 στρέμματα χωράφια, 600 στρέμματα δάσος, 1.900 στρέμματα χερσότοπος, 7 στρέμματα λιβάδι, 7 κήπος και η εκποιητέα ήτανε σε 400 στρέμματα χωράφια και 2 στρέμματα αμπέλια.

Οι ξενώνες της Μονής, στο περίβολό της

Η Κοινότητα Δρυοβούνου προσπάθησε εκ νέου να περιέλθει στην κατοχή της το μοναστήρι με επιστολή στις 12 Σεπτεμβρίου του 1934 στο Υπουργείο Θρησκευμάτων και Παιδείας χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Τον Απρίλιο του 1943 το μοναστήρι πυρπόλησαν οι Ιταλοί κατακτητές, αφού προηγουμένως λεηλάτησαν και έκαψαν τα σπίτια του χωριού, με την φωτιά να καταστρέφει όλα τα κτίσματα της Μονής εκτός από τον Ναό, με τις διηγήσεις να είναι συγκλονιστικές όπως αναφέρει ο Κλεόβουλος Τσούρκας:.. «Έκαιγαν τα κτίρια 2 μερόνυχτα σαν αν ήταν θημωνιές από δαδί μου είπαν οι αφηγηταί μου. Μόνο η εκκλησία έμεινε στη μέση της φωτιάς απείραχτη, που δεν μαύρισεν ούτε τους τοίχους της. Άγγελοι την είχαν σκεπάσει γύρω - γύρω είπεν ο γέρω Ζαχόπουλος». 

Το συγκρότητα των κτιρίων μπαίνοντας στην Μονή
με το Αρχονταρίκι

«Αυτό δεν είναι θάμμα; με ρώτησε..Όταν ιδή κανείς πόσο κοντά στην εκκλησία ήταν τα υψηλά κτίρια που την περιέζωναν γύρω - γύρω, θα ιδή και την Παντοδύναμον χείρα του Θεού να σώζη τον ταπεινόν, αλλά θαυμάσιον οίκον αυτού..»

Μετά τον πόλεμο, το 1952 όσα από τα κτήματα είχαν απομείνει δόθηκαν σε ακτήμονες, σύμφωνα με τον νόμο περί της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης των κτημάτων για την αποκατάσταση διαφόρων ακτημόνων καλλιεργητών και κτηνοτρόφων.

Η μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στο Δρυόβουνο, κάποτε ήτανε πλουσιότατη σε βιβλία και άλλα διάφορα πολύ πολύτιμα κειμήλια όμως οι κατά καιρούς λεηλασίες καθώς και η βάναυση πυρπόληση του μοναστηριού, κατά το 1943, άφησε να διασωθούν ελάχιστα από αυτά τα ανεκτίμητα κειμήλια. 

Το αγίασμα του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού,
στον εσωτερικό περίβολο της Μονής.

Η Μονή διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην Εθνική υπόθεση, στην Τουρκοκρατία συνέβαλε στην προστασία των διωκόμενων Ελλήνων και στην διατήρηση των γραμμάτων.

Προσέφερε διάφορα και απαραίτητα αγαθά στον άμαχο ή και τον μάχιμο πληθυσμό, ενώ επιπλέον αποτέλεσε σημαντική αποθήκη πολεμοφοδίων αλλά και σημαντικό ορμητήριο διαφόρων οπλαρχηγών του Έθνους. 

Η ύπαρξη υπόγειας στοάς που άρχιζε κάτω από την στρογγυλή πλάκα, μπροστά στο ιερό Βήμα, ήταν κρύπτη των κυνηγημένων Ελλήνων και μάλιστα αυτή η Κρύπτη οδηγούσε αρκετά μακρυά στο δάσος, όμως σήμερα η κρύπτη αυτή όπως και όλο το πέτρινο δάπεδο του Καθολικού δυστυχώς καλύφθηκε από σύγχρονες πλάκες γρανίτη.

Ο Αγιος Κοσμάς ο Αιτωλός πέρασε από το μοναστήρι στο οποίο έμεινε δύο ημέρες και βρήκε τους μοναχούς άρρωστους βαριά πιθανόν με δυσεντερία, ευλόγησε το λιγοστό νερό που υπήρχε στην μονή, το έδωσε στους μοναχούς που θεραπεύτηκαν και έκτοτε το νερό αυτό χαρακτηρίζεται ως Αγίασμα και το σημείο από όπου αυτό αναβλύζει έχει διαμορφωθεί ως παρεκκλήσι του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού ώστε να μπορούν να το προσεγγίζουν οι πιστοί και να πίνουν το καθαγιασμένο νερό για ευλογία. 

Το καθολικό της Μονής

Επίσης πιθανότατα ο αδερφός του Ρήγα Βελεστινλή, Δημήτριος, φιλοξενήθηκε στην Μονή ενώ στον μακεδονικό αγώνα αποτέλεσε Εστία και λημέρι για επαναστατικά σώματα όπως ο καπετάν Βάρδας αλλά και ο Παύλος Μελάς.

Το Καθολικό, είναι μονόκλιτος σταυροειδής με τρούλο του οποίου οι απλουστεύσεις τον κατατάσσουν στην μονόκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική με τρούλο και ευρύχωρη λιτή, έτσι άλλωστε χαρακτηρίζεται και σε έγγραφο της ΙΑ' Εφορείας Βυζαντινών αρχαιοτήτων.

Εξωτερικά ο ναός είναι ένα απλό ορθογώνιο, διαστάσεων 15.65 Χ 7.50 μέτρα ενώ ο τρούλος έχει οκταγωνικό τύμπανο και χαμηλή κωνική στέγη από σχιστόλιθους με τέσσερα στενόμακρα τοξωτά παράθυρα στις τέσσερις από τις οχτώ πλευρές του τυμπάνου.

Η βόρεια πύλη της Μονής, μία παλιά ξύλινη πόρτα του 16ου αιώνα.

Ο νάρθηκας είναι διαστάσεων 5 Χ 6.30 μέτρα, ευρύχωρος και από αυτόν μια δίφυλλη ξύλινη πόρτα οδηγεί στον κυρίως ναό που έχει το ίδιο υψομετρικό επίπεδο και διαστάσεις 6.06 Χ 5.72 μέτρα.

Το δάπεδο του κυρίως ναού παλαιότερα ήτανε στρωμένο με ακανόνιστες λίθινες πλάκες. 

Μπροστά στο Ιερό υπήρχαν, ένα μαρμάρινο ομφάλιο με πεντάλφα, μία άλλη λίθινη πλάκα με χαραγμένο ένα περιστέρι επάνω της και μία τρίτη λίθινη, κινητή πλάκα η οποία οδηγούσε σε μία υπόγεια κρύπτη που μέσω της οποίας υπήρχε υπόγεια οδό διαφυγής που έβγαζε αρκετά μακρυά από την Μονή. 

Δυστυχώς το δάπεδο αλλά και οι τρεις αυτές περίτεχνες λίθινες πλάκες καλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια από σύγχρονες και άκομψες πλάκες γρανίτη.

Το τέμπλο της Μονής είναι ξύλινο με ξυλόγλυπτα επιχρυσωμένα μέρη που όμως οι εικόνες, τα δεσποτικά, οι μικρές της 2ης σειράς όπως και τα λυπηρά κλάπηκαν και μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί.

Τοιχογραφίες στον Νάρθηκα

Τόσο ο νάρθηκας όσο και ο κυρίως ναός είναι κατάγραφοι με τοιχογραφίες, βέβαια αυτές του νάρθηκα είναι 165 χρόνια μετά από αυτές του κυρίως ναού. 

Η διαφορά τους είναι κατάδηλη και εμφανής τοσο τεχνοτροπικά όσο και ποιοτικά.

Σύμφωνα με την επιγραφή ο νάρθηκας ιστορήθηκε το 1808 από τον Αργύρη Κρημνιώτη που μας είναι άγνωστος αφού δεν φαίνονται πουθενά αλλού στην περιοχή, έργα του.

Οι αγιογραφίες στον νάρθηκα είναι λαϊκότροπης τέχνης με σκηνές, παραστάσεις, ολόσωμους αγίους και στηθάρια που καταλαμβάνουν 3 ζώνες, τον τυφλό θόλο, τα τύμπανα των τοίχων, τις καμάρες και τα εσωράχια των τόξων.

Τοιχογραφίες στον Νάρθηκα

Τοιχογραφίες στον Νάρθηκα

Τοιχογραφίες στον Νάρθηκα

Στον νάρθηκα εντύπωση και δέος προκαλεί, στον δυτικό τοίχο οι σκηνές της Δευτέρας Παρουσίας όπου ο καλλιτέχνης με δικό του τρόπο εικονίζει το Χριστό, τους Αγγέλους, τον πύρινο ποταμό, το ζυγό της δικαιοσύνης, τους χορούς των δικαίων, το παμφάγο θηρίο Άδη, τον σαλπίζοντα Άγγελο, τους τυρράνους βασιλείς (Ναβουχοδονόσορα, Πύρρο κ.α), τους δαίμονες να οδηγούν δέσμιους τους αμαρτωλούς κληρικούς και λαϊκούς.  

Στον κυρίως ναό, σύµφωνα µε μία σωζόμενη επιγραφή στο εσωτερικό υπέρθυρο, η αγιογράφηση έγινε το 1652, από τον Νικόλαο εκ Λινοτόπου Καστοριάς. 

Ο Νικόλαος, ήτανε μαθητής του Θεοφάνους του Κρητός, ο οποίος, έχοντας ως έδρα εργασίας του την Θήβα, περιέρχονταν σε διάφορες περιοχές όπου αγιογραφούσε ναούς.

Έργα του Νικόλαου εκ Λινοτόπου Καστοριάς, μέχρι και σήµερα διασώζονται µόνο στον κυρίως ναό του μοναστηριού της Μεταμορφώσεως στο Δρυόβουνο, αλλά και σε ναούς στα Παλατίτσια της Ηµαθίας καθώς και στο Τύρνοβο της Βουλγαρίας. 

Η είσοδος από τον Νάρθηκα στον κυρίως Ναό

Ο Νικόλαος στην ιστόρηση της Μονής Μεταμόρφωσης κατόρθωσε να συγκεράσει τις τάσεις των δύο ρευμάτων, της Μακεδονικής και Κρητικής Σχολής, να δώσει στις μορφές βυζαντινή αυστηρότητα αλλά συγχρόνως μια ωραιότητα και γλυκύτητα. 

Στο χώρο του ιερού βήματος εικονογραφείται ο Ευχαριστιακός κύκλος με τη Θεοτόκο ένθρονη βρεφοκρατούσα στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης, την Κοινωνία των Αποστόλων και τον Μελισμό στις δύο χαμηλότερες ζώνες. 

Στην πρόθεση ξεχωρίζει η απεικόνιση του τροπαρίου «Άνω σε εν θρόνω κάτω εν τάφω» και στο διακονικό επικρατούν σκηνές επίσης αφιερωμένες στην Παναγία ενώ στα φουρνικά που στεγάζουν την πρόθεση και το διακονικό παριστάνονται ο Χριστός στον τύπο του Μεγάλου Αρχιερέα και το «Επι σοι χαίρει» αντίστοιχα. 

Ο Παντοκράτορας στον τρούλο

Η Πλατυτέρα

Τοιχογραφίες στον κυρίως Ναό,

η παράσταση της Κοίμησης πλαισιωμένη από τη 

Γέννηση και τα Εισόδια της Θεοτόκου

Στον κυρίως ναό η διακόσμησή του, διαιρείται σε ζώνες εκ των οποίων η χαμηλότερη από αυτές, καταλαμβάνει μορφές διαφόρων, ολόσωμων αγίων. 

Στις δύο επόμενες ζώνες και μέσα σε πλαίσια εν είδει πινάκων, εικονίζονται στα χαμηλά διάφορες σκηνές από τα Θαύματα του Ιησού με εμβόλιμες όμως παραστάσεις κυρίως βέβαια από την Παλαιά Διαθήκη. 

Υψηλότερα, εικονίζονται διάφορες συνθέσεις από τον κύκλο του Δωδεκαόρτου καθώς και των Παθών του Κυρίου. 

Στο δυτικό τοίχο του Ναού, στο χώρο που αντιστοιχεί περίπου, στο νάρθηκα του αρχικού ναού, ξεχωρίζει η παράσταση της Κοίμησης πλαισιωμένη από τη Γέννηση και τα Εισόδια της Θεοτόκου ενώ στο φουρνικό που στεγάζει το χώρο αυτό ιστορείται στο κέντρο η παράσταση «Άνωθεν οι Προφήται» και περιμετρικά οι δεκατρείς πρώτοι οίκοι του Ακαθίστου Ύμνου. 

Τοιχογραφίες στον κυρίως Ναό, ολόσωμοι Άγιοι.

Τοιχογραφίες στον κυρίως Ναό

Τέλος στον τρούλο δεσπόζει η μορφή του Παντοκράτορα με τις αγγελικές δυνάμεις και τους προφήτες στην περιφέρεια του τυμπάνου. 

Η αγιογράφηση του κυρίως ναού της Μονής της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα στο Δρυόβουνο, ολοκληρώθηκε το 1652.

Σύµφωνα µε μία σωζόμενη επιγραφή η αγιογράφηση έγινε από τον Νικόλαο εκ Λινοτόπου Καστοριάς ο οποίος ήτανε μαθητής του Θεοφάνους του Κρητός, που έχοντας ως έδρα εργασίας του, την Θήβα, περιήρχετο σε διάφορες περιοχές όπου αγιογραφούσε ναούς.

Έργα του Νικόλαου μέχρι και σήµερα διασώζονται δυστυχώς, µόνο στον κυρίως ναό του μοναστηριού της Μεταμορφώσεως στο Δρυόβουνο αλλά και σε ναούς στα Παλατίτσια της Ηµαθίας καθώς και στο Τύρνοβο της Βουλγαρίας. 

Σημείο αναφοράς της ανοικοδόμησης της Μονής αποτελεί η χειροτονία σε διάκονο του π. Στέφανου Τσαντίρη, στις 26 Σεπτεμβρίου του 1976 στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου στην Εράτυρα και στις 27 Σεπτεμβρίου του 1976, σε πρεσβύτερο στον ιερό Ναό του Αγίου Μηνά, στο Δρυόβουνο, από τον μακαριστό Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης κ. Αντώνιο Κόμπο.

Ο πρωτοπρεσβύτερος και πνευματικός,
π. Στέφανος Τσαντίρης, εφημέριος του
Δρυοβούνου από το 1976.

Ο π. Στέφανος Τσαντίρης με το που ανέλαβε τα καθήκοντά του ως εφημέριος του Δρυοβούνου θεώρησε σωστό και χρήσιμο, να επισκεφθεί κάθε σπίτι του χωριού αλλά και κάθε εκκλησία όπως κάποιο εξωκλήσι, προκειμένου να δει εάν κάποιος κάτοικος ίσως, υπέργηρος, χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη φροντίδα όπως και σε τι κατάσταση βρίσκονται, τυχών εξωκλήσια, του χωριού.

Στην προσπάθειά του αυτή προθυμοποιήθηκε να τον βοηθήσει και να τον καθοδηγήσει, ο Τριαντάφυλλος Κοντονικόλας, ράπτης κατά επάγγελμα του χωριού αλλά και ψάλτης στην εκκλησία του Αγίου Μηνά και όντος οι δυο τους επισκέφθηκαν κάθε σπίτι στο χωριό που κατοικούνταν αλλά κάθε εξωκλήσι όπως π.χ του Αγίου Τρύφωνα.

Ένα βράδυ ο π. Στέφανος Τσαντίρης είδε ένα όραμα στο οποίο ένας υπερήλικας άνδρας υποβασταζόμενος από ένα μπαστούνι και με τραγιάσκα, του είπε με αυστηρό τόνο: «Παπά, θα σε μαλώσω...». Γιατί παπούλη, τι σου έκανα; του απαντά ο ΠαπαΣτέφανος...«Σε όλους πήγες αλλά σε εμένα δεν ήρθες» του απαντά ο γέρος..

Άγιος Λουκάς ο Ευαγγελιστής
Λεπτομέρεια στον τρούλο, κυρίως Ναός

Που είσαι παπούλη μου, να έρθω να σε δώ; του λέει ο Παπα - Στέφανος και ο γέρος του απαντά: «Αν κάνεις τον δρόμο ίσα απάν, θα με βρείς..»

Την επόμενη ημέρα ο Παπα - Στέφανος, βρίσκει τον Μπαρμπα - Τριαντάφυλο και τον ρωτά εάν πήγανε σε όλα τα σπίτια του χωριού, δίχως να του πει για το όραμά του.

Ο Τριαντάφυλλος του απαντά ότι ναι πήγαμε σε όλα τα σπίτια, σε όσα μένουν μέσα, ο παπα - Στέφανος τον ξαναρωτά και πάλι όμως ο Τριαντάφυλλος απόλυτα σίγουρος του δίνει την ίδια απάντηση, ότι πήγανε σε όλα.

Στα ξωκλήσια πήγαμε σε όλα; τον ρωτά ο παπα - Στέφανος και ο Τριαντάφυλλος του απαντά σε όλα πήγαμε ναι, εντάξει όμως, δεν σε πήγα και στην Αη - Σωτήρα.., έκπληκτος ο παπα - Στέφανος του ρωτά που είναι η Αη - Σωτήρα; και ο Τριαντάφυλλος του απαντά: «Ε, αν κάνς ίσα τον ανήφορο σαπάν, θα το βρείς..»

Το μοναστήρι κατά την 1η ανακαίνισή του το 1976.
Διακρίνονται να ανακαινισμένα τείχη της Μονής.

Η Αη - Σωτήρα όπως λέγανε και λένε ακόμη οι κάτοικοι του Δρυοβούνου το μοναστήρι της Μεταμόρφωσης, δεν είχε δρόμο πρόσβασης τότε. 

Υπήρχε μόνο ένας πολύ δύσκολος καρόδρομος, στην ουσία, που μόνο κάποια τρακτέρ μπορούσαν να ανέβουν σε αυτό.

Ο παπα - Στέφανος πήρε τον ανηφορικό και δύσβατο δρόμο για το μοναστήρι, ανέβηκε με τα πόδια και το είδε σε μία απελπιστική και ερειπιώδη κατάσταση, σωζότανε μόνο το Καθολικό και αυτό σε κακή κατάσταση και έκτοτε κατέβαλε επίπονες, σκληρές και πολλές προσπάθειες ανοικοδόμησης της Μονής, κάτι που αποτέλεσε προτεραιότητα της εκκλησιαστικής του ζωής. 

Φωτογραφία της Μονής στις αρχές τις δεκαετίας του '80,
κατά τον εορτασμό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.
Διακρίνονται τα κατασκευασμένα κελιά.

Οι προσπάθειες ανοικοδόμησης της μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος άρχισαν ήδη την Άνοιξη του 1977. 

Οι προσπάθειες αυτές έγιναν με την ευλογία και την συμπαράσταση του αείμνηστου Αγιότατου Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης, κ. Αντωνίου Κόμπου.

Ακόμη, με την αμέριστη και σημαντικότατη βοήθεια των κατοίκων του Δρυοβούνου τόσο την οικονομική όσο και σε προσωπική εργασία, αλλά και των απανταχού πιστών όλης της ευρύτερης και όχι μόνο περιοχής, με πρωτεργάτη και εμπνευστή, τον πρωτοπρεσβύτερο, σήμερα, και ιερέα του χωριού π. Στέφανο Τσαντίρη, με πρώτη προτεραιότητα να ήτανε φυσικά η χάραξη και η κατασκευή του δρόμου, έστω και χωματόδρομου που σε αυτό βοήθησε αποτελεσματικά η τότε Νομαρχία Κοζάνης, διαθέτοντας τα απαραίτητα μηχανήματα. 

Άποψη των τοιχογραφιών στον Κυρίως Ναό

Κατόπιν αναστηλώθηκαν τα γκρεμισμένα τείχη της Μονής, κατασκευάστηκαν βοηθητικά κτίρια όπως η Τράπεζα της Μονής, το Αρχονταρίκι, το καμπαναριό και ένας διώροφος ξενώνας για τους πιστούς. 

Επίσης καταβλήθηκαν και προσπάθειες να βρεθεί το Αγίασμα του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, που ήδη η ύπαρξή του επιβεβαιώνονταν από μαρτυρίες των κατοίκων του Δρυοβούνου αλλά και την παράδοση. 

Οι παλιοί κάτοικοι θυμόντουσαν την θέση του Αγιάσματος που ήτανε μέσα στο μοναστήρι, σκάψανε λοιπόν και το φέρανε στο φως. 

Όμως δεν ανέβλυζε αλλά την παραμονή της γιορτής της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, του 1978, εντελώς θαυματουργά και ανέλπιστα, άρχισε να αναβλύζει ελάχιστα βέβαια και ανήμερα όμως της εορτής πλέον, ανέβλυζε κανονικά και πλουσιοπάροχα. 

Αφού υπηρέτησε το μοναστήρι με την αμέριστη βοήθεια και των κατοίκων του χωριού και αφού το μοναστήρι πλέον είχε ανοικοδομηθεί και ανακαινιστεί, ο παπα - Στέφανος, παρέδωσε τα "κλειδιά" της Μονής, το 1993, στην Ιερά Μητρόπολη Σισανίου και Σιατίστης. 

Τοιχογραφίες στον κυρίως Ναό

Τοιχογραφίες στο κυρίως Ναό

Άποψη των τοιχογραφιών στον Κυρίως Ναό

Η Μητρόπολη με την σειρά της, τοποθέτησε μία νέα ανδρική μοναχική αδελφότητα περίπου 12 μοναχών με ηγούμενο τον αρχιμανδρίτη π. Στέφανο, το 1996.

Η νέα αδελφότητα αυτή, με την σειρά της, έδωσε μία νέα και σύγχρονη πνοή στην ιστορική αυτή Μονή.

Την καλλώπισε ιδιαίτερα, ίδρυσε διάφορα παρεκκλήσια όπως του Αγίου Λουκά του ιατρού, του Μνήστορος Ιωσήφ στο καμπαναριό, του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού πάνω από το Αγίασμα, του Αγίου Αντωνίου, των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, ως κοιμητηριακός ναός όπου υπάρχει και το οστεοφυλάκιο, καθώς και τού Γενεσίου τού Τιμίου Πρόδρόμου.

Επίσης ανακατασκεύασε ένα εξαιρετικό Αρχονταρίκι και έναν εξωνάρθηκα για την ανετότερη εξυπηρέτηση του εκκλησιάσματος, αφού τοποθετήθηκαν σε αυτόν οι κηροστάτες, τα προσκυνητάρια και το παγκάρι κι έτσι εξοικονομήθηκε περισσότερος χώρος στον κυρίως Ναό.

Σήμερα η Μονή αποτελεί ένα από τα ομορφότερα μοναστήρια της περιοχής που η φήμη του εξαπλώθηκε σε όλη την Ελλάδα ενώ όλο το χρόνο γίνονται θείες λειτουργίες, τακτικές αγρυπνίες και άλλες λοιπές ακολουθίες, στις οποίες παρευρίσκονται πολλοί πιστοί από διάφορες περιοχές. 

Άποψη των τοιχογραφιών στον κυρίως Ναό

Ειδικότερα όμως, στις 6 Αυγούστου που η μονή γιορτάζει την Μεταμόρφωση του Σωτήρος δέχεται πολύ μεγάλο πλήθος πιστών, κυρίως κατοίκων των γειτονικών νομών της Κοζάνης, της Καστοριάς, των Γρεβενών, της Ημαθίας, της Φλώρινας αλλά και της Θεσσαλονίκης. 

Παλαιότερα, το έθιμο που επικρατούσε ήτανε οι κάτοικοι του Δρυοβούνου να επισκέπτονται από την προηγούμενη το μοναστήρι να κοιμούνται το βράδυ εκεί, στην ύπαιθρο ή και μέσα στην μονή ενώ στο Δρυόβουνο, στην πλατεία του χωριού, ανήμερα, γίνεται μία μεγάλη χοροεσπερίδα με συμμετοχή τοπικών δημοτικών σχημάτων παραδοσιακής μουσικής και παραδοσιακών χορευτικών τμημάτων της περιοχής, συνοδεία με τα περίφημα τοπικά εδέσματα του χωριού και φυσικά πλήθος κόσμου. 

Η πρόσβαση στην Μονή σήμερα γίνεται με ένα αρκετά καλό ασφαλτοστρωμένο οδικό δίκτυο που για τα μικρά αυτοκίνητα περνά μέσα από το χωριό Δρυόβουνο ενώ τα μεγάλα οχήματα όπως πούλμαν 50 και 60 θέσεων, από τον περιφερειακό δρόμο, σε μία ανηφορική διαδρομή προσβάσιμη όμως ενώ υπάρχουν και μικροί ξενώνες φιλοξενίας που μπορούν να σας δεχθούν κατόπιν όμως συνεννόησης με την Μονή.

Τηλέφωνο Μονής : (+30) 24680 23086

Δείτε το βίντεο